O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Sotish xarajatlari budjeti - xaridorlar imkoniyati va mahsulotlar 
hajmini e‘tiborga olib, vertikal hamda gorizontal tartibda tuzilgan budjet 
shakli.
«Standart-kost» hisob tizimi - xarajatlar hisobi va tannarxni 
kalkulyatsiya qilish tizimi bo‗lib, unda ishlab chiqarilgan mahsulot (ish, 
xizmat)lar tannarxi avvaldan puxta, obdon hisoblab chiqilgan normativ 
xarajatlar yordamida baholanadi, keyin esa haqiqiy qilingan xarajatlar bilan 
taqqoslanadi.
Segmentlar bo‗yicha hisobot tuzish tamoyillari - tushunarlilik, 
muhimlilik, ishonchlilik, tezkorlik, aniq manzillilik, ehtiyotkorlik, muvofiqlik 
taqqoslanuvchanlik, xolislik va h.k. 
Segment xarajatlari - bevosita segmentlar tarkibiga kiritiladigan 
xarajatlar yoki ularni korxona umumiy xarajatlarining bir qismi sifatida 
namoyon bo‗lishi.

---

272 
«SCA» tizimi (Strategic Cost Analysis) - xarajatlarni strategik tahlil 
qilish tizimi bo‗lib, uning asosiy tarkibiy qismi va markaziy ob‘ekti iste‘mol 
qiymatini shakllantirish zanjiri hisoblanadi.
Takroran rejalashtirish - korxona rahbariyati bilan bo‗linmalar va 
funksional xizmatlar o‗rtasidagi uzviy aloqadorlikni o‗rnatish.
Tezkor rejalar - korxona asosiy maqsadini amalga oshirish bilan 
bog‗liq bo‗lgan taktik rejalar (ishlab chiqarish rejasi, umumishlab chiqarish 
xarajatlari rejasi, moddiy texnika ta‘minoti rejasi kabilar).
Transfert baho - korxona tarkibidagi bir javobgarlik markazidan boshqa 
javobgarlik markaziga o‗tkaziladigan mahsulot (materiallar, yarim tayyor 
mahsulotlar, tayyor mahsulotlar) yoki xizmatlar bahosini aniqlash uchun 
foydalaniladigan baho.
Transfert bahoni shakllantirishga nisbatan xarajatlar yondashuvi - 
transfert bahoni mahsulot ishlab chiqarish va sotishga sarflangan xarajatlar 
asosida shakllantirish.