O'zbekiston respublikasi profi universitety

 
Analizator 
Mutlaq chegaralar 
Differen- 
sial chegara 
O'ta sezgirlik 
zonasi 
Quyi 
Yuqori 
Ko'rish axromatik 
4х10 4 лк 
(lyuks) 
Dastlabki 
adaptatsiyaga 
bog'liq 
Dastlabki 
jadallik- 
dan 1% 
Yorqinlik kontrasti 
1 : 2 
Ko'rish xromatik
500-600nm. 
(nanometr) 
Eshitish 
0,0002 dina/sm 
kub. 20 Gts 
130 db 
20000 Gts 
Dastlabki ja-
dallikdan 10% 
Tovush baland-
ligiga 80-600 Gts. 
tovush kuchiga 
2000-3000 Gts 
Taktil 
2 mg / mm. kv. 300 g / mm.kv. 
Dastlabki 
jadallikdan 7% 
Barmoq, til, lab 
uchlari 
Maza-ta'm 
10 mg/l 
Dastlabki kon-
tsentratsiyadan 
20% 
Til uchi – shirin-
likka, orqa qismi-
achchiqqa, o'rta 
qismi - taxirga, 
chetlari - sho'rga. 
Kinestik 
Qo'l hara-
katlari 
0,5 gradusga 
Dastlabki 
kattalikdan 3% 
Harorat 
Fiziolo- 
gik S. +2 
gradus S. 
Sovuq - 0oS 
Issiq- +51oS 
Dastlabki 
kattalikdan 5% 
Yuz terisi, kaft-
lar, ko'krak, yelka, 
bo'yin. 
Vestibulyar 
1gradus/sek.kv 
aylanma hara-
kat. 0,1 m/sek2 
to'g'ri harakat 
Gorizontal 
harakatda -8d 
Pastga hara-
katda -2d. 
---- 
24-rasm. Analizatorlarning sezgirligi 
Mutlaq sezgirlik bilan bir qatorda - nisbiy sezgirlikni - ya'ni bir ta'sirning 
boshqasiga nisbatan jadalroqligini sezishni ham farqlash lozim. Nisbiy sezgirlik 
farqlanish chegaralari bilan xarakterlanadi. Farqlanish chegarasi yoki 
differentsial chegara - bir xil tipdagi ikki qo'zg'atuvchi kuchlarining arang 
seziladigan minimal farqidir. 
Farqlanish chegarasi - mazkur qo'zg'atuvchilar kuchining o'zgarishiga arang 
seziladigan o'zgarishni bilish uchun, qo'zg'atuvchini qaysi qismining dastlabki 
kuchini orttirish (yoki kamaytirish) lozimligini ko'rsatadigan nisbiy kattalikdir. 
Masalan, agar 1 kg og'irlikdagi yukni olib, unga yana 10g qo'shilsa, unda bu 
qo'shilgan og'irlikni (o'zgarishni) hech kim sezmaydi; vaznning ortganini 
(o'zgarishini) sezish uchun unga dastlabki og'irlikning 1/30 qismi miqdorida, ya'ni 
33 g qo'shish lozim bo'ladi. Shunday qilib og'irlik kuchini farqlashning nisbiy 
chegarasi dastlabki qo'zg'atuvchining 1/30 qismini tashkil qiladi. Yorug'likni 
farqlashning nisbiy chegarasi 1/100; tovush kuchiniki -1/10; maza - ta'm ta'siri -
1/5ga teng. Bu qonuniyatlar Buger va Veberlar tomonidan kashf etilgan (Buger-
Veber Qonuni). 

---

132 
Buger - Veber qonuni qo'zg'a-
tuvchilar 
jadalligining 
o'rta 
zonalarigagina taalluqlidir. Bosh-
qacha qilib aytganda, bu qonun 
juda 
kuchli 
yoki 
juda 
zaif 
qo'zg'atuvchilarda o'z mazmunini 
yo'qotadi. Bu esa Fexner tomo-
nidan aniqlangan. 
Fexner yana shuni ham aniq-
ladiki, agar qo'zg'atuvchi ta'sirini 
geometrik progressiyada orttirilsa, 
unda sezgirlik faqat arifmetik 
progressiya bo'yicha ortadi (Fexner 
qonuni).