Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

Takrorlash uchun savollar: 
 
1. Kraxmallarning sifatini organoleptik ko‘rsatkichlari asosida baholashni 
tushuntirib bering. 
2. Kartoshka kraxmali sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha nechta tovar naviga bo‘linadi? 
3. Standart talabi bo‘yicha kraxmalda aniqlanadigan asosiy fizik-kimyoviy 
ko‘rsatkichlarni aytib bering. 
4. Kartoshka kraxmalining namligi necha foizdan ortiq bo‘lmasligi talab etiladi. 
5. Makkajo‘xori kraxmalining namligi necha foizdan ortiq bo‘lmasligi talab etiladi. 
6. Kraxmal turlarining naviga qarab nordonlik me’yorlarini tushuntirib bering. 
7. Kraxmallarda 10 % li xlorid kislotasida erimaydigan kulning miqdori necha 
foizgacha bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi? 
8. Kraxmalda qora nuqtachalar miqdori sifatiga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 
9. Kraxmalda uchraydigan nuqsonlarni tushuntiring. 
10. Kraxmal mahsulotlarining sifat ekspertizasi qanday o‘tkaziladi? 
 
Shakar va qandning sifat ekspertizasi 
 
Qand-tez xazm bo‘ladigan yuqori kaloriyali (100 g i 375 kkal energiya 
beradi) shirin mahsulotdir, insonning asab sistemasini mustahkamlaydi, 
organizmda energiya manbai hisoblanadi va gglikogen hosil bo‘lishi uchun asosiy 
xom ashyodir. Sog‘lom odam bir sutkada 60-80 g qand iste’mol qilish kerak. 
www.sies.uz
Page 99 of 306 

---

100
Organizmda ortiqcha qand moddasi hazm bo‘lmasdan yog‘ga aylanib, odamning 
semirishini keltirib chiqaradi. Shu sababli qand va shakarni ortiqcha iste’mol 
qilmaslik talab etiladi. 
Qand va shakar kimyoviy tarkibi bo‘yicha – bu butunlay saharoza 
(S
12
N
22
O
11
) hisoblanadi. Qand asosan qand lavlagidan va shakarqamishdan olinadi. 
Qand asosan shakar va qand-rafinad holatlarida ishlab chiqariladi. 
Shakarning sifat ekspertizasi. Shakar organoleptik va tabiiy-kimyoviy 
ko‘rsatkichlari bo‘yicha 21-78 nomerli Davlat standarti talablariga javob berishi 
kerak. Shu standart talabi bo‘yicha shakarning rangi oq, rafinatsiya qilingani esa 
och havo rang qilib ishlab chiqariladi. Shakar kristalllarining o‘lchamlari bir xil, 
qirralari aniq ko‘rinib turadigan, yuzasi yaltiroq bo‘lishi kerak. Shakar va uning 
eritmasining mazasi shirin, begona ta’m va hidsiz bo‘lishi kerak. Unda yot 
mexanik aralashmalar, bir-biriga yopishgan va oqlanmagan qand bo‘lakchalarining 
bo‘lishligiga yo‘l qo‘yilmaydi. Bundan tashqari shakar quruq, ushlab ko‘rilganda 
yopishmasligi, sochiluvchan, suvda to‘la erib, rangsiz, tiniq eritma hosil qila 
oladigan darajada bo‘lishi kerak. Agar shakar organoleptik ko‘rsatkichlari bo‘yicha 
ko‘rsatilgan talablarga javob bermasa, bunday shakarni sotishga chiqarish man 
etiladi. 
Shakar tabiiy-kimyoviy ko‘rsatkichlari bo‘yicha esa quyidagi 1-jadvalda 
ko‘rsatilgan talablarga javob berishi kerak. 
Qand-rafinadning tarkibi va sifat ko‘rsatkichlari. Qand-rafinadning sifat 
ko‘rsatkichlari 22-78 nomerli Davlat standarti talablariga javob berishi kerak. Bu 
standart talabi bo‘yicha sifatli qand-rafinadning rangi oq, toza, dog‘siz va begona 
aralashmalarsiz bo‘lishi kerak. 
Qand-rafinadning tarkibida saharozaning miqdori quruq modda hisobida 
99,9 foizdan kam bo‘lmasligi shart. Demak, qand bo‘lmagan moddalarning 
miqdori qand-rafinadda shakardagiga nisbatan 2,5 marta kam bo‘lib, 0,1 foizdan 
oshmasligi lozim.