Oziq-ovqat kimyosi

Radioaktiv ifloslanish. 
Radiaktivlik manbai bo‘lib atmosfera, yomg‘ir, shamol, tuproq, 
o‘simlik, hayvon hisoblanadi. Radioaktiv moddalarga 
3
N, 
7
Be, 
14
S, 
22
Na, 
24
Na kiradi. Asosiylariga 
40
K, 
238
U, 
232
Th kiradi. 
Radon — birinchi ochilgan radionukleotid hisoblanadi. Bu gaz
226 
Ra izotopini yemirilishida hosil bo‘ladi va nafas olish yo‘li orqali 
organizmga o‘tadi. Inson har doim radon bilan kontaktda bo‘ladi. Tosh va 
g‘ishtlii uylarda, ayniqsa birinchi qavatda ko‘proq bo‘ladi. Asosiy manbai 
bo‘lib tuproq va qurilish materiallari hisoblanadi. Qurilish materiallarini 
radioaktivligi (mkZv/god): daraxt 0, ohak, qumda 0-100, g‘isht, beton 100-
200, tabiiy tosh, gips 200-400, granit 400-2000. Yerosti suvlarida ham 
radon miqdori ko‘p bo‘ladi. Yo‘qotishni samarali usuli bo‘lib aeratsiyalash 
hisoblanadi.
Organizmda taqsimlanishi bo‘yicha radioaktiv moddalarni 3 guruhga 
bo‘lish mumkin. 
1. Suyakda to‘planuvchi osteotrop izotoplar - stronsiy, bariy, radiy 
va boshqalar. 
2. Jigarda to‘planuvchi radioaktiv moddalar (seriy, lantan, plutoniy 
va boshqalar). 
3. Bir tekisda taqsimlanuvchilar (vodorod, uglerod, inert gazlar, temir 
va boshqalar). Ba’zilari muskullarda to‘planadi (kaliy, rubidiy, seziy). 
Alohida o‘rinni radioaktiv yod egallaydi — u selektiv qalqon bezda 
to‘planadi. 
12.5. Dioksinlar va va dioksinga o‘xshash birikmalar 
 
Dioksinlar — kuchli zaharli birikma bo‘lib mutagen, kanserogen va 
teratogen xossaga ega. Oziq-ovqat mahsulotlariga asosiy xavf soluvchi 
modda hisoblanadi. 
Dioksinlar plastmassa, pestitsid, qog‘oz, defolyant ishlab chiqarish 
korxonalari chiqindisi hisoblanadi. Veytnam urushida (1962-1971) 
Amerika harbiy havo kuchlari Janubiy Veytnamga 57 ming tonna 
defolyant — «oranjevogo reagenta» yog‘dirgan, uni tarkibida 170 kg 
dioksin (t. e. 0,0003%) bo‘lgan. Natijada onkologik kasallik bilan 
kasallanish ko‘paygan. Shundan so‘ng, buning oqibati insoniyat uchun 

---

164 
xavfliligi aniqlangan. Dioksinlar chiqindilarni yoqishda, avtomobillar- dan 
chiqadi.