Oziq-ovqat kimyosi

 
11.5. Biologik faol qo‘shimchalar 
Biologik faol moddalar – tabiiy biologik moddalar bo‘lib oziq-
ovqat mahsulotlari bilan iste’mol qilinadi. 
Hozirgi vaqtda ular 3 guruhga bo‘linadi. Nutritsevtikalar, 
parafarmatsevtikalar va probiotiklar. Har biri guruhchalarga bo‘linadi. 
Nutritsevtiklar (ozuqa mahsulotlarni qo‘shimcha manbai — nutrientlar) 
— biologik faol ozuqa qo‘shimchalari, mahsulotni kimyoviy tarkibini 
rostlash uchun qo‘llaniladi va quyidagilarga bo‘linadi: 

oqsil va aminokislotalalar manbai; 

essensial yog‘ kislotalar manbai, yog‘lar va yog‘da eriydigan 
vitaminlar: 

o‘simlik yog‘lar asosida, 

baliq yog‘lari asosida; 

uglevodlar va qandlar manbai; 

suvda eriydigan vittaminlar asosida; “mineral moddalar manbai” 
(makro va mikroelementlar); 

ozuqaviy to‘qimalar manbai. 
Parafarmatsevtiklar (fiziologik faol xususiyatli moddalar manbai) 
— profilaktika, terapiya va organlarni fiziologik faoliyatini ta’minlash 
uchun biologik faol qo‘shimchalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
O‘simlik xomashyosi asosida: 
Quruq 
Suyuq . 

---

157 
Hayvon xomashyosi asosida: 
Go‘sht, sut xomashyosi va yarim mahsulotlar, 
Baliq va dengiz mahsulotlari. 
Probiotiklar oziq-ovqat mahsulotlari uchun biologik faol 
qo‘shimchalar. Ularni tarkibiga tirik mikroorganizmlar va ularni 
metabolitlari quyidagi guruhchalarga bo‘linadi: 
Toza mikroorganizm kulturasi asosidagi probiotiklar; 
Aralash 
tarkibli 
probiotiklar 
(aminokislotalar, 
mikroelementlar, mono va disaxaridlar va boshqalar 
qo‘shilgan). 
11.6. Probiotiklar 
 
Probiotiklar oziqlanish uchun mahsulot bo‘lib ularni tarkibiga 
mikrob va mikrobsiz tabiatli moddalar kiritiladi: tirik mikroorganizmlar 
- normal mikroflora bo‘lib ularni metabolitlari bifidobakteriyalarni va 
laktobatsillarni - o‘sishini va faolligini jadallashtiradi. 
Probiotiklarni samarasi ularni tarkibiga va insonni yashash 
sharoitlariga va mikrobial ekologiyasiga bog‘lik. 
Priobiotik sifatida qo‘llaniladigan mikroorganizmlar yuqori 
tezlikda o‘sishi, past pH ko‘rsatkichga va o‘t qopi kislotalariga chidamli 
bo‘lishgi kerak. 
Asosiy funksiyasi: 
 zararli mikroorganizmlarni o‘sishini to‘xtatish; 
 toksinlarni neytralizatsiya qilishi, pH normallashtirishi; 
 fermentlarni faolligini oshirib yoki kamaytirib metabolizmni 
boshqarish. 
 spesifik effektlar: 
 antibakterial xususiyatli; 
 antimutagen xususiyatli; 
 antikonserogen xususiyatli;
 laktoza metabolizmini yaxshilash; 
 xolesterin miqdorini kamaytirish;
 immun sistemani oshirish. 
Hozirgi vaqtda optimal ovqatlanishni ta’minlash maqsadida 
fiziologik talabga, jismoniy yuklama va jinsga qarab oziqlanish 
me‘yorlari aniqlanyapti.