Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

Integrativ pedagogik faoliyat modellarini turli sabablarga ko'ra, xususan, L. A. Belyaeva tomonidan ishlab chiqilgan pedagogik faoliyat modellariga o'xshashlik bilan ajratish mumkin ­[37, 38]. Shunga ko'ra, SDI ning teotsentrik, sotsotsentrik va tabiiy markazlashtirilgan modellarining mavjudligiga ruxsat beriladi. Ularni bir-biridan ajratib turuvchi asosiy xususiyat ­boshqa integral komponentlarga nisbatan magistral funktsiyani bajaradigan ­asosiy integral komponentning tabiatidir .­
IPD ning teotsentrik modelida asosiy integrativ ­komponent "insonni ilohiy ijod mahsuli sifatida tushunish, mutlaq ruhning boshqaligi" [37, p. 18]. Aynan mana shu g‘oya ­neotomist va neoprotestant maktablarida pedagogik jarayonning rivojlanishiga asos bo‘ladi. Shuningdek, u ushbu maktablarda integratsiyaviy ishlarni amalga oshirish uchun boshlang'ich asos bo'lib xizmat qiladi ­, uning jarayonida ­insonni Xudo bilan bog'lashga qaratilgan maqsadli faoliyat amalga oshiriladi, ­dunyoning mutlaq integratsiya tamoyili sifatida tan olinadi. Shuning uchun ta'limning eng muhim vazifasi ­inson va ilohiylikni sintez qilishdir. Uni amalga oshirishga intilib, zamonaviy xristian pedagoglari ta'lim va din o'rtasidagi bir-birini to'ldirish tamoyilini ilgari surdilar: dindan ajratilgan ta'lim ma'naviy "sterillik" ga mahkumdir; ta'limdan ajralgan din xurofotga mahkumdir. Insonni tarbiyalashning nasroniy g'oyalarini amalga oshirishning aniq vositalari , amerikalik ­neotomistlarning fikriga ko'ra, "dunyodagi tartibning umumiy tasvirini" beradigan shunday ta'lim dasturini yaratish bo'lishi kerak [227, s. ­29]. IAPning teotsentrik modeli pravoslav pedagogikasida, musulmon maktablarining ta'lim amaliyotida ­ma'lum darajada yangilanadi ­. Barcha holatlarda, ta'lim jarayonini tashkil etishning birlashtiruvchi markazi ­insonni Ilohiy ijod mahsuli sifatida tushunishdir.
SDI ning sotsotsentrik modelida integratsiyalashgan markaz vazifasini jamiyat uning ehtiyojlari bilan bajaradi. Bunda maktabning eng muhim vazifasi shaxsni ijtimoiy munosabatlar tizimiga integratsiyalashuvi , shaxsiy manfaatlarni ­yaxlit ijtimoiy organizm ehtiyojlari bilan o'zlashtirishidir . ­Eng yorqin misol - Sparta ta'lim tizimi. Hammaga qarshi doimiy urush holatida bo'lgan Sparta davlati ­ushbu holatga mos keladigan ta'lim amaliyotini ishlab chiqdi, unda talabalar, aslida, bitta integratsiyaviy fanni - "harbiy tayyorgarlikni" o'zlashtirdilar, chunki pedagogik jarayonning barcha tarkibiy qismlari davlat boshqaruviga bo'ysundi. jangchini tarbiyalashning maqsadlari. Bu hatto harbiy marosimning elementlari sifatida qabul qilingan musiqa va qo'shiqqa ham tegishli edi. ­1920-yillarda amaliyotda qoʻllanilgan integratsiyalashgan oʻqitish tizimida SDI ning sotsotsentrik modelining ­alohida jihatlari ham amalga oshirildi. ­mahalliy ­pedagogikada umumta’lim mazmuni ­tabiat, mehnat va jamiyat haqidagi bilimlar majmuasi sifatida taqdim etilganda. Shu bilan birga, ilmiy fanlar mantiqini insonning ijtimoiylashuvi mantiqi bilan, ilmiy bilimlar tizimini o'zlashtirish ehtiyojlarini ijtimoiy faoliyat tajribasini o'zlashtirish ehtiyojlari bilan almashtirish jarayoni sodir bo'ldi ­. Ta'limning maqsadi ­o'sib borayotgan shaxsning jamiyat hayotiga eng tez integratsiyalashuvi edi ­. Sotsiologik pozitsiyalar tegishli yo'nalish - pedologiyada o'zining ekstremal ifodasini topdi. Pedologiya ­biologik fan emas, balki ijtimoiy fan ekanligini ta'kidlab, N. N. Kostin "u proletariatning sinfiy kurashi tarixi asosida ­sinf bolalar jamoasining rivojlanishi va shakllanishi jarayonini uzluksiz jarayon sifatida o'rganadi, deb yozgan edi. turli tarixiy davrlarda ishchilar sinfining izchil yangilanishi...” [215, b. o'ttiz].
IPD ning tabiatga asoslangan modeli bilan pedagogik jarayonni amalga oshirishning ­dastlabki integratsiyalashgan boshlanishi ­tug'ilishdan boshlab insonning tabiiy fazilatlari hisoblanadi. Aynan ular atrofida, J.Dyuining mashhur ifodasiga ko'ra, barcha pedagogik ­vositalar aylanishi kerak [136]. Pedagogikadagi naturotsentrik g'oyalar chuqur tarixiy ildizlarga ega: hatto qadimgi faylasuflar ham ­tabiat va tarbiya o'xshashligini tan olishgan. Keyinchalik Ya.A.Komenskiy ta'limning tabiiy muvofiqligi g'oyasini ishlab chiqib, uni umuman tabiat qonunlariga, xususan, inson tabiatiga muvofiq qurish kerakligini e'lon qildi [204]. Naturotsentrik yondashuvlar ­tabiiy ta'lim konsepsiyasida J.-J. Russo, I.-G ning pedagogik tizimlarida. Pestalozzi, A. Disterveg va boshqa buyuk ustozlar.
Tabiatga asoslangan g'oyalarning mavjudligi asosan xulq-atvor ­asoslariga qurilgan pragmatistik pedagogikada aniq kuzatiladi. Shu o‘rinda shuni ta’kidlash kerakki, aynan pragmatizm pedagogikasida ­integrativ tendentsiyalar kuchli. "Biz bilimlarni birlashtirishga harakat qilishimiz va maktab dasturlarini ularni mavzular bo'yicha taqsimlashdan qutqarishimiz kerak ", deb ochiq e'lon qiladilar [59, p. ­164]. Bola ("bola - quyosh") tabiiy fazilatlarga ega va o'z-o'zidan (o'z tabiatidan kelib chiqadigan) istak va qiziqishlarga ega bo'lib, boshlang'ich integrator vazifasini bajaradi . ­Masalan, ikkinchisi orasida ­tadqiqot ehtiyoji deyiladi. Shunga ko'ra, ­o'quv jarayonida ­yuqori darajadagi integratsiya bilan ajralib turadigan loyihalar, muammoli vaziyatlardan faol foydalanish taklif etiladi ­. Shunday qilib, “Kicharayotgan dunyomiz” loyihasi ustida ishlash jarayonida talabalar ­mamlakatga turli mamlakatlardan mehmonlar kelishi haqidagi gazeta xabarlarini o‘qish, laynerlar bosib o‘tgan masofani o‘lchash orqali arifmetika, yo‘l haqini hisoblash va hokazolar orqali ona tilini o‘rganadilar. [247].
Bolalarning tabiiy ehtiyojlari O.Dekroli [123] pedagogikasida o'quv materialini integratsiyalash vositasi bo'lib xizmat qiladi. Uning maktabi o'quvchilarining barcha faoliyati ­"bolalar qiziqishlari markazlari" deb ataladigan joyga qurilgan, u o'ziga bo'lgan qiziqish va uning atrofidagi dunyoga qiziqishni baholagan. Ularning asosida ­u yoki bu ehtiyojni qondirishning turli yo'nalishlari va vositalarini sintez qiladigan mazmunli modullar yaratildi . ­Misol uchun, quyidagi komponentlar "Oziqaviy ehtiyoj" majmuasida guruhlangan: biz qanday ovqatlanamiz (hayvonlar nima yeydi, o'simliklar nima iste'mol qiladi); biz qayerda ovqatlanamiz ( ­oilada, maktab oshxonasida ovqatlanish); organlar va ovqat hazm qilish jarayoni; axloqiy va gigiyenik mulohazalar va boshqalar.
SDI modellari, shuningdek, yuqorida tavsiflangan pedagogik integratsiyaning integratsion talqin an'analari va paradigmalari asosida ham tuzilishi mumkin. Ta'kidlash joizki, "integratsiyani talqin qilish an'analari", "pedagogik integratsiya paradigmalari" va "integratsion ­-pedagogik faoliyat modellari" tushunchalari qisman hajmda kesishadi ­, turli mazmunga ega. Integratsiyani talqin qilish an'analari ­- uning tarixiy jihatdan aniqlangan mavjudlik shakllari; pedagogik integratsiya paradigmasi ­pedagogik integratsiyaning u yoki bu xilma-xilligi faoliyatini belgilovchi g‘oyaviy va kontseptual munosabatlarning pedagogik ekvivalentidir ; ­SDI modeli - ­pedagogik integratsiyaning integrativ an'analari va paradigmalarining texnologik analogi (texnologik model).

3. 
   faoliyatni amalga oshirish
   shartlari va "texnologik zanjir"
   
   
   
   

Ilmiy-pedagogik adabiyotlarda ­pedagogik integratsiyaning ayrim turlariga nisbatan shartlarni guruhlashning bir necha yondashuvlari mavjud. Masalan, maqsadlarni integratsiya qilish shartlari insonning kasbiy jihatdan muhim fazilatlarini shakllantirishni o'z ichiga oladi ­, umumiy maqsadlarga yo'naltirilgan shaxsiy dars maqsadlarini ishlab chiqish, o'rta kasb-hunar maktabi bitiruvchisining o'ziga xos modelini yaratish ­; jarayon mazmunini birlashtirish shartlariga 257
o'rganish - bilimlarni integratsiyalashning ob'ektiv asoslarini aniqlash ­, texnik ob'ekt atrofida umumiy ilmiy va maxsus bilimlarni guruhlash asosida o'quv materiali mazmunini tizimlashtirish ­, bilimlarni integratsiyalash darajalarini ishlab chiqish [263, p. 81-82].
Yu.I.Dik, A.A.Pinskiy, V.V.Usanovlar taʼlim fanlarini integrasiyalash shartlari sifatida quyidagilarni qayd etadilar [130]:
a) o'rganish ob'ektlari mos kelishi yoki ­etarlicha yaqin bo'lishi kerak;
b) birlashtirilgan o'quv fanlarida ­bir xil yoki o'xshash tadqiqot usullari qo'llaniladi;
c) integrallashuvchi sub'ektlar umumiy naqshlar asosida qurilgan ­.
o'quv fanlari integratsiyasi amalga oshiriladigan bir qator integrativ bloklarni ajratib ko'rsatish ­mumkin : jamiyat va ijtimoiy munosabatlar ­("Tarix", "Iqtisodiy geografiya", "Huquqiy munosabatlar". ­”), tabiat va uning asosiy qonuniyatlari (“Fizika”, “Kimyo”, “Astronomiya”, “Biologiya”), tabiatshunoslik va muhandislik/texnologiya asoslari (“Fizika”, “Elektrotexnika”, “Radiotexnika”, “ Elektronika”, “Kimyo”) ­, mantiqiy va algoritmik protseduralar (“Matematika ­”, “Informatika va muhandislik”, “Kibernetika”).
Tashkiliy, shaxsiy-psixologik va texnologik shartlarga rioya qilmasdan ­amalda hech qanday faoliyat amalga oshirilmaydi ­. Bu pozitsiyani integrativ pedagogik faoliyat bilan bog'lash mumkin .­