Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich
Download 4.88 Mb. Pdf ko'rish
|
O`zbekiston tarixi
|
Toshkent bosib olinishi
Toshkentga dastlabki hujum. O`rta Osiyoning «yuragi» hisoblangan Toshkentni bosib olish Rossiyaning maqsadiga aylandi. Toshkent atrofi uzunligi 25 chaqirim, balandligi 5-7 metr, kengligi 2 metr devor bilan o`ralgan. Devorining 12 ta darvozasi bo`lgan: Qo`qon, Qashqar, Labzak, Taxtapul, Qorasaroy, Sag’bon, 250 Chig’atoy, Ko`kcha, Kamolon, Samarqand, Beshog’och, Kaymos. Toshkent ichida 10 ming sarboz sig’adigan qal’aning o`rtasida shahar hokimi saroyi bo`lib, saroy Qo`qon o`rdasi deyilgan. Shahar 4 ta dahaga bo`lingan: Sebzor, Beshog’och, Ko`kcha, Shayx Hovan Tohur. Shayx Hovan Tohur dahasida 48 mahallada har xil hunarmandchilik ustaxonalari bo`lgan. Toshkent shahri aholi nufuzi 200 ming kishini tashkil qilib, 189 machit, 10 madrasa mavjud bo`lgan. Rossiya hukumati «Toshkent masalasi»ni 1863 yil 9 martda maxsus kengashda muhokama qilib, G’arbiy Sibir’ gen-gubernatori Dyugamelga harbiy josuslik bilan o`rganish topshirildi. Chernyaev Toshkentni bosib olishga shoshilib 1864 yil 1 oktyabrda Darvishak qopqoga etib kelib, Oqqo`rg’on orqali Toshkentga yaqinlashdi. U 1864 yil 2 oktyabrda Toshkentga birinchi hujumni boshladi, Obux va Lerxe qo`shini ham hujumga o`tdi. Chernyaev engilib Chimkentga qaytib ketadi va qishni tayyorgarlik ko`rish bilan o`tkazadi. Tarixchi Muhammad Solih Toshkandiy shahar mudofaasi va mudarris-talabalar hammani g’azotga chorlagani haqida bayon qilgan. Chernyaev 1865 yil 3 fevralda Rossiya harbiy vaziridan olgan telegrammada harbiy kuchlar etib borguncha hech qanday tadbir ko`rmaslik aytilgan. Rus podshosi ko`rsatmasidan so`ng Sirdaryo va Yangiqo`rg’on yo`nalishidagi harbiy qismlar birlashtirildi. Ruslar bosib olgan hududlarda Turkiston viloyati tashkil qilinib, uni idora qilish general Chernyaev zimmasiga yuklandi. Sibir’ va Orenburgdan yangi kuchlar kelgach Chernyaev 1865 yil 28 aprelda Niyozbek qal’asini bosib olishga buyruq beradi. Niyozbek qal’asini bosib olish fikri Abduraxmonbek va Saidazim kabi Ruslarga sotilgan xoinlardan chiqdi. Sotqin Abdurahmonbek maslahati bilan Chernyaev Chirchiq daryosi tug’yonini buzib tashladi. Toshkentni bosib olishga doir josuslik ma’lumotlarini xoin Muhammad Soatboy Chernyaevga etkazib berdi. Tarixchi Muhammad Solih Toshkandiy o`z asarida bu xoinlarni o`z dini va vatanidan yuz o`girgan pastkash odamlar, deb la’natlaydi. Toshkent mudofaasini tayyorlashda Alimqul sarkardaning xizmati katta bo`ldi, u 8 may kuni Qo`qondan Toshkentga etib keldi. |
