Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Qo`qon xonligi tugatilishi. Namangan shahrining bir qismini egallagan 
Botir To`ra va Iso Avliyo boshchiligidagi 9000 qo`zg’olonchilar Skobelev 
boshchiligida qo`shimcha kuchlar etib kelgach shahardan chiqib ketdilar. 
Qo`zg’olon avjiga chiqqan 1875 yil kuzida Po`latxon o`z davlatini mustahkamlash 
chora-tadbirlarini ko`rdi. Po`latxonning mavqei oshib borayotganini ko`rib 
Abduraxmon oftobachi uni tan oldi va unga qo`shildi. Skobelev bu voqeani «ikki 
kuch birlashib, ruslar bosib olgan erlarni qaytarib olish yo`lidagi harakat» - deb 
baholadi.
Po`latxon Andijonga - Oftobachini, Marg’ilonga - Soqot to`ra udaychini, 
Qo`qonga 
- 
Abdulmo`minni, 
O`ratepaga 
- 
Abdug’affor devonbegini, 
Qo`rg’ontepaga - Botir To`rani hokim qilib tayinladi.

---

265 
Kaufman va Skobelevning «Ikki suv orasi operasiyasi» deyilgan rejasi: 
Norin va Qoradaryo orasida qo`zg’olonchilarning asosiy kuchlarini qopqonga 
tushirish; yirik kuchlarni mayda bo`laklarga ajratib tor-mor qilishdan iborat bo`lib, 
ushbu yo`nalishda zarbdor kazaklar otryadini to`pladi. Skobelev asosiy hujumni 
1876 yil 8 yanvarda Andijondan boshladi. Andijondagi janglarda ruslar ham katta 
talofat ko`rganini gen. Kuropatkin tan oladi. Ko`p o`tmay Abdurahmon oftobachi, 
Iso Avliyo va boshqalar xoinlik qilib ruslarga taslib bo`ldi, ularning qo`shini 1876 
yil 24 yanvarda tarqatib yuborildi.
Po`latxon 
qo`shini 
Asakada 
engilgach 
Uchqo`rg’onga 
chekindi. 
Uchqo`rg’onga Meller-Zakomel’skiyning kazaklar otryadi va Kuropatkinning otliq 
otryadi hujm qilib qo`zg’olonchilarning asosiy qismini qirib tashladi. Po`latxon 18-
19 fevralda xoinlar tomonidan ruslarga topshirilgach 1876 yil 1 martda Marg’ilon 
bozorida dorga osildi. Po`latxon qo`zg’oloni 1873 yildan - 1876 yil fevraligacha 
davom etdi. Kaufman 1876 yil fevralida Skobelevga telegramma jo`natib Qo`qon 
xonligini Rossiyaga qo`shish va uning o`rnida Farg’ona viloyatini tuzish haqida 
ko`rsatma berdi.
Qo`qon xonligidagi qo`zg’olonlar o`z mohiyatiga ko`ra xalq harakati va 
milliy-ozodlik kurashi edi. Qo`qon xonligidagi ozodlik harakati haqida Kaufman 
«Kurash xon bilan emas, balki xalq bilan olib borildi, ruslar hech qachon shunday 
qattiq va uzoq kurashga duch kelgan emas» degan edi. Kaufman Farg’ona 
vodiysida yuz bergan harakatni «ochiq yalpi qo`zg’olon» - dedi.
Bu kurashda yuqori tabaqa vakillari ham qatnashsada, lekin ularning 
ko`pchiligi ruslar tomoniga o`tib ketdilar, chor ma’murlari ulardan ozodlik 
harakatini bostirishda va joylarni o`zlarining qoidalari asosida boshqarishda 
foydalandilar. O`zbek xonliklarining va xalq harakatining mag’lubiyatga uchrashi 
eng dolzarb pallada ham ularning birlasha olmaganligi, ichki nizo va ziddiyatlarni 
bartaraf qila olmasligining oqibati edi.