Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

O`zbekistonning MDH va Markaziy Osiyo 
davlatlari bilan hamkorligi 
Sobiq Ittifoq (SSSR) 1991 yil 19-22 avgust voqealaridan keyin siyosiy 
inqirozga uchradi va parchalana boshladi, respublikalar birin-ketin o`zlarini 
mustaqil davlat deb e’lon qildilar. Minskda 1991 yil 8 dekabrda uch slavyan 
respublikasi – Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari – B.Elsin, L.Kravchuk, 
S.SHushkevich Belovejskaya Pushchada Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi 
(MDH)ni tuzish to`g’risida SHartnoma imzoladi.

---

553 
Qozog’iston, 
O`zbekiston, 
Qirg’iziston, 
Tojikiston, 
Turkmaniston 
prezidentlari 1991 yil 13 dekabrda Ashgabatda uchrashdi. Uchrashuvda Minskda 
imzolangan MDH haqidagi shartnoma yuzasidan Bayonat qabul qilindi. 
Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi 1991 yil 21 dekabrda tashkil topdi. 
Almati kengashida 11 davlat: Rossiya (Elsin), Ukraina (Kravchuk), Belorus 
(SHushkevich), Qozog’iston (Nazarboev), O`zbekiston (Karimov), Qirg’iziston 
(Akaev), Tojikiston (Nabiev), Turkmaniston (Niyozov), Ozarbayjon (Mutalibov), 
Armaniston (Ter-Petrosyan), Moldova (Snegur) boshliqlari Protokol imzolab 
MDH muassisi bo`ldi va Almati deklarasiyasi qabul qilindi. 
Moskvada 1992 yil fevralda bo`lgan MDH davlatlari boshliqlarining 
kengashida: ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish sohasida o`zaro aloqalar 
haqida; hududlardan yuklarni soliqlarsiz o`tkazish haqida; gidrometeorologiya 
sohasidagi o`zaro aloqalar haqida bitimlar, temiryo`l transportida yo`lovchi va yuk 
tashishning yagona tarifi haqida ahdnoma imzolandi.
Kievda 1992 yil 20 martda MDH davlatlari boshliqlari Sobiq Ittifoq mulki, 
davlat banki, qarzlari, arxivi haqida muhokama qildi. Davlatlar chegaralarini va 
hamdo`stlikning dengiz iqtisodiy zonalarini qo`riqlash haqida bitim imzolandi.
Toshkentda 1992 yil 15 mayda bo`lgan MDH davlatlari rahbarlarining 
Kengashida moliyaviy hamkorlik, havo bo`shlig’idan foydalanish, kosmik 
dasturlarni bajarish, yagona byudjetni shakllantirish, chegara qo`shinlarini pul 
bilan ta’minlash tartibi, kollektiv xavfsizlik, yagona axborot makoni kabi masalalar 
muhokama qilindi.
Minskda 1993 yil yanvarda MDH davlatlari boshliqlarining Kengashida 
MDHning Nizomi imzolandi va MDHni huquqiy rasmiylashtirish jarayoni 
yakunlandi. MDH davlatlari boshliqlarining Ashgabatda 1993 yil 24 dekabrda 
bo`lgan Kengashida davlatlararo “Mir” telekompaniyasi faoliyatini ta’minlash va 
dolzarb masalalar haqida bitim imzolandi.
Moskvada 1994 yil 21 oktyabrda MDH davlatlari boshliqlarining 16-
Kengashida 10 ga yaqin masalalar muhokama qilindi: asosiy e’tibor MDH 
mamlakatlarining iqtisodiy integrasiyasiga doir masalaga qaratildi, Kengashda 

---

554 
Iqtisodiy ittifoqning Davlatlararo iqtisodiy qo`mitasi (DIQ) tuzildi. 1991-1999 yy. 
MDH davlat boshliqlarining 25 ga yaqin kengashi bo`lib o`tdi; ularda hamma 
sohalarga oid 1300 ga yaqin masalalar muhokama etilib, hujjatlar imzolandi.
MDH davlatlari boshliqlarining 2000 yil 24-25 yanvarda Moskva Sammitida 
Rossiya davlat boshlig’i V.Putin hamdustlik davlatlari boshliqlari kengashining 
raisi etib saylandi, Ukraina Bosh vaziri V.Yushenko MDH mamlakatlari hukumat 
boshliqlari kengashining raisi etib saylandi. MDH davlatlari boshliqlarining 2000 
yil 21 iyunda Moskva Sammitida MDH doirasida erkin savdo zonasi barpo etish va 
integrasiyani faollashtirish yuzasidan 2005 yilgacha Hamdo`stlikni rivojlantirish 
Dasturi muhokama qilindi. MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga 
bag’ishlangan yubiley Sammiti Moskvada 2001 yil 29-30 noyabrda bo`ldi; sammit 
qatnashchilari Afg’onistondagi voqealar to`g’risida Bayonot qabul qildi.