Профилактикаси ва


  Кичик мактаб ёшидаги болаларда


Download 3.22 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/51
Sana22.11.2023
Hajmi3.22 Mb.
#1794745
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51
Bog'liq
Кичик-мактаб-ёшидаги-болаларда.Нишонова

1.2. 
Кичик мактаб ёшидаги болаларда 
тортинчокликни психокоррекция 
К И Л И Ш
муаммосининг назарий тахлили
К у п г и н а
психологик илмий тадкикот ишларининг 
сунгги якуний максади аник йуналинган методлар оркали 
шахсдаги салбий психологик куринишларни коррекция 
килиш ва ижобий узгаришларни ривожлантиришдан 
иборат. Психотерапевт A.Buss узининг ишида шуни 
таъкидлаганки, качонки бола узини узгалар олдида 
нокулай ва тажангликни хис килар экан. у шунчалик, хаР 
бир инсон хаётда эришиш мумкин булган ютуклардан ва 
хаётнинг унга берилаётган имкониятларидан махрум 
булади.
Тортинчоклик муаммоси турли хил ёшда хал 
этилиши мумкин, Пекин асосий эътиборни кичик болалик 
даврига каратилиши керак. чунки муаммонинг асосий 
негизи болалик даври хисобланади. Боланинг мулокотга 
кириша олиши, инсонларни ёктириши. нотаниш инсонлар 
орасида узини эркин тутиши, тенгдошлари жамоасига 
кира олиши, узининг шахсий кизикдшлари туфайли 
бирон-бир фаолиятда узини курсата олиши хамда хаётида 
учрайдиган омадсизликларни енгил кабул кила олиш 
хусусиятлари 
боланинг 
нормал 
шахе 
сифатида 
шаклланишида жуда мухимдир.
Ф.Зимбардонинг 
фикрича, 
«Тортинчоклик» 
[12] 
ишига мурожаат этмасликнинг иложи йук (инглиз 
тилидан таржима - М. Педагогика, 1991, 208-6.). Муаллиф 
узининг «Тортинчоклик нима» деб номланган асарида бу 
му аммо хакида шундай дейди: «Купчилик психолог
психиатрлар. 
социологлар 
ва боища мутахассислар 
мураккаб «тортинчоклик» тушунчасининг мохиятини 
очишга харакат килганлар. Тортинчоклик нимадан келиб 
чикади, 
деган 
саволга 
уларнинг 
жавоблари 
кенг 
камровдаги куплаб изохлардан иборатдир».
— —ваац»!
Nizomiy nomli 
Т D Р U
I n ttllh Y A fi a c l


Шахсдаги 
хислатларии 
тадкик 
эгувчилар, 
тортинчоклик наслдаи наслга утувчи, мас&тан, интеллект 
даражаси ёки буй каби интеллектуал хусусият зканлигига 
ишоичлари комил.
Бихевиористларнинг тахмииича, тортинчок одамлар 
шуичаки, самарали му л окот учун зарур булган маълум 
ижтимоий 
куникмаларга 
эга 
эмаслар.
Психоаиалитикларнинг таъкидлашларича, тортинчоклик -
бу 
симптом, 
чукур 
англаб 
булмайдиган 
келишмовчиликнинг ташки куринишидир. Социологлар 
ва 
болалар 
исихологияси 
буйича 
айрим 
мутахассисларнинг фикрича. тортиичокликка ижтимоий 
нуктаи-назаридан караш лозим: ижтимоий мухит шарт- 
шароитлари куичилигимизни тортинчок килиб куяди.
Ижтимоий 
психологларнинг 
тахминларича. 
тортинчоклик ёрлик илишдан бошланади. «Мен, узимни 
тортинчок деб билганим учун тортинчокманми ёки 
бошкалар мени шундай деб уйлаганлари учунми?».
Албатта, хар хил ёндошув булиши мумкин. Масалан, 
бир 
ёзувчида. 
одамлар 
муваффакиятга 
чексиз 
интилишлари сабабли тортинчоклар, деган узига хос 
назария мавжуд. Лекин келтирилган изохларнинг хар 
бири тортиичокликка бизнинг тушунишимиз буйича 
ёрдам бериши мумкин. 
Шуни таъкидлаш жоизки, 
тортиичокликка бериладиган 
ягона таъриф 
мавжуд 
булмаганидек, унинг сабабларига хам ягона жавоб 
йукдир.
Унча катта булмаган шархдан сунг Ф.Зимбардо 
куйидагича хулоса килади: «Назариялар уз йулида дуч 
келган 
хамма 
нарсани 
суриб 
олувчи чанпотгичга 
ухшайди. Юкорида куриб утилган назарияларнинг хар 
бири, уз чангютгичларини бозорда энг зури деб мактовчи 
реклама агентларига эгадир. Тортинчокликни енгиш 
воситалари тугрисидаги масалага келганимизда, хар бир 
назариядан бир шингил бир шингил оламиз. Хислатлар


назарияси бизга, тортинчоклик кандай юзага келиши, у 
кандай килиб тамга (ёрлик)га айланиши ва одамнинг узи 
узидаги 
тортинчоклик 
хакдда 
нима 
фикрдалигини 
тушунишга 
ёрдам 
беради. 
Бихевиористлардан 
биз 
ахлокнинг 
ёмон 
услубларини 
узгартириш 
фикрини 
оламиз. 
Психоаналитик 
назариялар 
бизга 
ички 
келишмовчиликлар, тортинчоклик булиши мумкин булган 
аломатларини чукур анализ килиш зарурияти борлигига 
туртки беради. Темперамент назариялари биз учун, 
болалардаги 
сезгирликнинг 
турли 
индивидуал 
муаммоларидан ташкари, чекланган кизикишни беради
шундан келиб чиккан холда, шахе ривожланиши учун энг 
маъкул шароитлар яратиш йулларини куриб чикамиз. 
Охир окибатда, тортинчоклик шулар туфайли миллий 
эпидемияга айланиб колган ижтимоий ва маданий 
кадриятларни анализ килишга мурожаат этамиз» [12,156].
Фикримизча, хар кандай амалиётчи психолог хам бу 
хулосаларга кушилади. Муаллифларнинг, тортинчоклик 
устидан галаба козониш анчайин мушкул, «лекин у, миер 
эхромлари курилиши каби кадам-бакддам, гиштдан 
гиштга караб хал этиб борилади», деган фикрларида хам 
жолн бор. Муъжизакор сехр-жодуларнинг узи йук хамда 
доктор Зимбардонинг хаётбахш дори-дармонларининг 
дархол таъсир этишига ишонган одам янглишади. 
Доримиздаги асосий ингридиент бу, биз эга булган. лекин 
балки хар доим хам самарали фойдаланмайдиган -
узингизнинг шахеий тафаккурингиз кучидир».
Ф.Зимбардо узининг хамкаеблари билан биргаликда 
Пало-Альтода "Тортинчоклик институти”ни ташкил этди 
[12]. 
Институтда уч даражали 
коррекцион дастур 
кулланилиб, тортинчок инсонлар билан ишлашда Зта 
йуналишни уз ичига олади:
1. 
Уз-узини кабул килиш, узига нисбатан ижобий 
муносабагни ривожлантириш:


2. Ижтимоий 
бил им 
ва 
мулокотчанлик 
кобилиятларини ривожлантириш;
3. Эгаллаган билим ва куникмаларини амалиётда 
куллай олиш.
Тортинчокликни бартараф этишда, аввал уни юзага 
келтириб чщарадиган ижтимоий хавотирликни ва уларга 
нисбатан таъсирлаииш куринишларини аниклаш керак. 
Бунинг ёрдамида. субъект асосий муаммосини, ижтимоий 
билимнинг етишмаслиги, ноадекват таъсирланиш билан 
богликлиги ёки уз-узини хурмат килиш ва узини кабул 
килишнинг паст даражадалиги билан боглик томонларини 
аниклаштира олади.

Download 3.22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling