Психотроп моддалар

Хлордиазепоксид (элениум) биринчи бензодиазепин модда бўлиб, невроз ҳолатларида, қўрқув, ҳаяжонланишда тавсия этилади, пси-хиатрияда, тутқанокда; алкоголизмда, наркоманияда абстиненция синдромини даволаш учун қўлланади. Хлордиазепоксид оғриқ қолдирувчи хусусиятга ҳам эга, хирургияда жаррохликлардан кейин бўлган оғриқларда қўлланади. Жигар, буйрак, оғир миастения касалликларида хлордиазепоксидни қўллаш ман этилади. 

Седуксен (сибазон) анксиолитик, мушакларни бўшаштириши жиҳатидан хлордиазепоксиддан устунроқ, бензодиазепинлар ичида ёғда яхши эриши туфайли мия тўқималарида аниқланади. Моддага психик тобелик пайдо бўлиши мумкин, даволаш 2 ойдан ошмаслиги, такрорий даволашни 3 ҳафтадан кейин бошлаш керак. Психомотор қўзғалишларда, кучли қўрқувда мушаклар орасига, эпилептоген Статусда веналарга юборилади. 

Феназепам (нозепам) юқори даражада анксиолитик таъсирга эга. Анксиолитик ва талвасага қарши релаксант таъсири бўйича бошқа бензодиазепин моддалардан энг кучлиси ҳисобланади. Кучли транквилизатор бўлгани учун феназепам қўлланганда ножўя таъсирлар ҳам кўпроқ учрайди. 

Тетразепам анксиолитик, тинчлантирувчи, талвасаларга қарши таъсирга эга, мушакларни бўшаштириш хусусияти бўйича бошқа бензодиазепин унумларидан устунроқ. Мушаклар тортишганда, тендовагинит, миозитларда қўлланади.

Тазепам кимёвий ҳамда фармакологик жиҳатдан хлордиазепоксид ҳамда седуксенга ўхшаб кетади, уларга нисбатан таъсири кучлироқ. 

Мазепам ҳам юқорида келтирилган транквилизаторларга ўхшаб кетади. Тинчлантирувчи таъсири камроқ, баъзи ҳолларда стимулловчи хусусиятга ҳам эга. Шу туфайли мазепам «кундузги» транквилизатор деб аталади, чунки кундузи қўлланса ҳам меҳнат қобилияти ўзгармайди. 

Кимёвий тузилиши бошқача транквилизаторлар: мепротан, амизил, триоксазин. Мепротан тинчлантирувчи, мушакларни бўшаштирувчи, талвасаларга қарши таъсир кўрсатади. Релаксант таъсири орқа мия, таламус, гипоталамусда оралиқ нейронлардан қўзғалувчанликни ўтказишга тўсқинлик қилиши билан боғланади. Вегетатив нерв системасига деярли таъсир кўрсатмайди. Мепротан асосан невроз ва неврозга ўхшаш ҳолатларда ҳамда вегетатив дистонияларда, уйқусизликда, жарроҳликлардан олдин тинчлантириш, қўрқувни йўқотиш ҳамда мушакларни бўшаштириш учун қўлланади. Уйқучанлик пайдо бўлади, ҳаракатланиш координацияси бузилади, айрим ҳолларда бу модда эйфорияга олиб келиши, психик тобелик пайдо қилиши мумкин. 

Амизил анксиолитик, тинчлантирувчи хусусиятга эга. Марказий холинолитик, бош миянинг ретикуляр формацияси холинорецепторларини боғлаши туфайли тинчлантирувчи таъсирга эга. Наркоз учун қўлланадиган, ухлатувчи моддалар, наркотик аналгетиклар таъсирини оширади, талвасага қарши хусусияти бор. Амизил йўтал рефлексини ҳам тинчлантиради. Бошқа транквилизаторларга ўхшаб психоневрозларда қўлланилади, марказий М-холинолитик бўлгани учун Паркинсон касаллигида, экстрапирамид ўзгаришларда, ички аъзоларнинг спазм ҳолатларида қўллаш мумкин. Амизилнинг нохуш асоратлари М-холинолитик (атропинга ўхшаш) таъсири билан боғлиқ. 

Триоксазин уртача анксиолитик хусусиятга эга, кайфиятни кўтаради, ухлатувчи, мушакларни бўшаштирувчи таъсирга эга.

СЕДАТИВ ТИНЧЛАНТИРУВЧИ МОДДАЛАР