Pul, kredit va banklar

Valyuta tizimi – valyuta munosabatlarini tashkil etish va tartibga solish 
shakli 
bo’lib, maxalliy qonunchilik yoki xalqaro kelishuv asosida 
mustahkamlanadi. Xalqaro iqtisodiy adabiyotlarda – milliy, xalqaro va hududiy 
valyuta tizimlari mavjudligi e’tirof etiladi. 
Dastlab milliy valyuta tizimlari vujudga kelgan. Milliy valyuta tizimlari 
xalqaro amaliyotdagi normalarni inobatga olgan holda mahalliy qonunchilik 
hujjatlari asosida tartibga solinadi. Milliy valyuta tizimi mamlakat pul tizimini 
tashkil etib, erkin ravishda mamlakat hududidan o’zga hududlarda to’lov vositasini 
bajarishi mumkin. Buning uchun qator omillar mavjud bo’lishi lozim. Xususan, 
milliy iqtisodiyotning barqarorligi va raqobatbardoshligi taminlangan bo’lishi, 
milliy valyutani sotib olish qobiliyati mustahkam bo’lishi, mamlakat jahon 
xo’jaligida yuqori mavqie va reytingga ega bo’lishi kabilar shular jumlasidandir. 

---

Xalqaro valyuta tizimining vujudga kelishining asosini mamlakatlarning 
milliy valyuta tizimi tashkil etadi va mamlakatlar o’rtasida o’zaro kelishuvlar 
asosida mustahkamlanadi. Dastlabki xalqaro valyuta tizmining vujudga kelishi 
1850 yillarga to’g’ri keladi. Xalqaro valyuta tizimining barqaror samarali amal 
qilishi, uning tegishli tamoyillariga rioya etilishi, mamlakatlar o’rtasida siyosiy 
iqtisodiy barqarorlik ta’minlanishini talab etadi, aks holda xalqaro valyuta tizimi 
vaqti – vaqti bilan inqirozga uchraydi, buning natijasida amaldagi valyuta tizimi 
barham topib, uning o’rniga yangisi tashkil topadi.
Milliy va xalqaro valyuta tizimining amal qilishi, ularning elementlarida 
namoyon bo’ladi. 
 Milliy valyuta tizimining asosiy elementlari quyidagilardan iborat: 
milliy valyuta; 
konverterlash shartlari; 
milliy valyuta pariteti; 
milliy valyuta kursining rejimi; 
valyutaviy chegaraning mavjudligi yoki chegaralanmaganligi, valyuta 
nazorati; 
mamlakatning xalqaro valyuta likvidligini tartibga solish tartibi; 
xalqaro kredit mablag’laridan to’lov vositasi sifatida foydalanishi 
reglamenti; 
mamlakatning xalqaro hisob – kitoblar reglamenti; 
mahalliy valyuta va oltin bozorlarini faoliyat ko’rsatish rejimi (tartibi); 
mamlakat valyuta munosabatlarini tartibga soladigan va boshqaradigan 
mahalliy organlar.