Pul, kredit va banklar

Qog‘oz – kredit pullar tizimi. Qog‘oz – kredit pullar tizimining evolyutsion 
rivojlanishi, iqtisodiyotning globallashuvi va xalqaro mehnat taqsimotining 
chuqurlashuvi sharoitida pul oborotini vaqtdan va moliyaviy jihatdan yanada 
tejamliroq bo‘lishini, shuningdek, uni samaraliroq ishlashini ta’minlamoqda. Agar 
dastlabki qog‘oz pullar taxminan X asrning oxiri XI asrning boshlarida muomalaga 
chiqarila boshlangan bo‘lsa, 1930 yillarning oxiriga kelib ular qatorida kredit 
pullari to‘lov hisob – kitob va pul aylanmalarini amalga oshirishda ishtirok eta 
boshladi. Bu o‘z navbatida iqtisodiyotda pul – kredit siyosatini amalga oshirish va 
pul muomalasini tashkil etishga ijobiy ta’sir ko‘rsata boshladi.
Iqtisodiyotning rivojlangan hozirgi davrida pulning asosiy turlari 
banklarning kredit biletlari (banknotlar), tangalar, pul cheklari, elektron–plastik 
kartochkalar, hisob raqamlarda yozuvda aks ettirilgan pullar hisoblanadi.
Muomalaga pullarni emissiya qilish Markaziy bankka yuklatilgan. Markaziy 
bank «banklarning banki» sifatida kredit resurslarini shakllantirish va ushbu 

---

resurslarni naqd va naqd pulsiz ko‘rinishida muomalaga chiqarishi mumkin. 
Markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan naqd pullar uning majburiyati 
bo‘lib, tijorat banklari ushbu pullarni muomalada aylanishini ta’minlaydi. Tijorat 
banklari qog‘oz – kredit pullarni Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘idagi 
mablag‘lari doirasida ishlatishi mumkin.
4.3. O‘zbekiston pul tizimining tashkil
topishi va rivojlanishi
 
O‘zbekistonda pul tizimining tashkil topishi milliy valyuta So‘mning 
muomalaga joriy etilishi bilan bog‘liq. So‘mning muomalaga kiritilishi 
mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlashda muhim ijtimoiy – iqtisodiy rol 
o‘ynadi. 
Milliy valyuta So‘m muomalaga joriy etilgan davrlarni asos qilgan holda 
mamlakatimiz pul tizimini vujudga kelishini shartli ravishda uchta bosqichga 
guruhlash orqali o‘rganish maqsadga muvofiq.