Pul, kredit va banklar

Bank – bu moliyaviy muassasa bo’lib, jamiyatdagi vaqtinchalik bo’sh pul 
mablag’larini tegishli shartlar bilan jalb etib, ushbu mablag’larga ehtiyoji mavjud 
bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslarga qaytarishlik, muddatlilik, to’lovlilik va 
ta’minlanganlik asosida beradigan tijorat tashkilotdir.
Boshqa bir adabiyotda, bank – tadbirkorlik faoliyatining o’ziga xos turi 
bo’lib, uning faoliyati ssuda kapitalining harakati, ya’ni ularni jalb qilish va 
joylashtirilishi bilan bevosita bog’liqdir, degan fikr ilgari suriladi
52
.
Bankir ssuda kapitalistidan farqli o’laroq, turli ko’rinishdagi xizmatlarni 
taklif etadi va pul aylanmasini tashkil qiladi. Ssuda kapitalisti ishlab chiqarishni 
o’z kapitali hisobidan moliyalashtirsa, bankir ushbu jarayonni chetdan jalb qilingan 
begona shaxslarning mablag’lari hisobidan amalga oshiradi.
Tijorat banklari mohyatini teranroq anglash uchun ayrim metodologik 
masalalarga e’tibor qaratish lozim. Ularning ayrimlari quyida keltiriladi: 
– banklarning mohiyatini yoritishda ularning mikrodarajadagi faoliyatiga 
e’tibor qaratish lozim; 
– banklarning mohiyatini yoritishda ular qanday shaklda va maqsadda 
tashkil etilganligiga emas, balki ularga yagona bank sifatida faoliyat yuritishiga 
e’tibor qilish lozim; 
– banklarning mohiyatini ajralmas qismi sifatida ularning tashkil topish 
asoslari, ya’ni tashkiliy – huquqiy asoslari muhim ahamiyat kasb etadi; 
– banklarning mohiyati – bu o’ziga xos xususiyatga ega bo’lgan ob’ektning 
tarkibini anglatadi; 
– banklarning mohiyatiga qator ta’riflar shakllantirilgan bo’lib, muammoni 
o’rganayotgan paytda uning qanday jihatiga e’tibor qaratilayotganligi muhim 
hisoblanadi. 
Xulosa qilib aytganda, banklarning vujudga kelishi va ularning mohiyati 
kishilik jamiyatining vujudga kelishi davridan boshlab shakllanib, rivojlanib va 
takomillashib 
kelmoqda. 
Buning 
asosiy 
sababi 
jamiyatda 
iqtisodiy 
munosabatlarning takomillashuvi, mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, tovar va 
xizmatlar aylanmasi hajmining ortishi kabi qator omillar hisoblanadi. Shuningdek, 
qaerda savdo va zargarlik ishlari rivojlangan bo’lsa, shuningdek, ishonch yuqori 
bo’lgan joylarda dastlabki banklar paydo bo’lgan.