Pul, kredit va banklar

Uchinchi funktsiyasi, xo’jalik sub’ektlari pul hisob – kitoblarini amalga 
oshirish hisoblanadi. Iqtisodiyotda faoliyat yuritayotgan xo’jalik sub’ektlari kun 
davomida bir necha yuz minglab turli darajadagi pul aylanmalarini (asosan naqdsiz 
pul ko’rinishida) amalga oshiradi. Banklarning bevosita ishtiroki natijasida ushbu 
o’tkazmalar jo’natuvchidan oluvchiga etib boradi. Shuningdek, banklar pul 
o’tkazmalari orqali iqtisodiyotning turli tarmoqlariga kapitalni joylashtiradi va 

---

kredit liniyalari ochadi. Bularning barchasi banklarning pul hisob – kitoblarni 
amalga oshirish funktsiyasi orqali bajariladi va tartibga solinadi.
Banklarning pul aylanmasini tartibga solish funktsiyasi orqali Markaziy 
bank iqtisodiyotdagi tovar massasi va pul massasi o’rtasidagi o’zaro 
muvozanatlikni ta’minlaydi. Ma’lumki, ushbu muvozanatning buzilishi 
iqtisodiyotda inflyatsiya darjasini ortib ketishi yoki pul taqchilligini vujudga 
kelishiga olib keladi. Shu bois ham Markaziy bank o’zining pul – kredit 
instrumentlari orqali pul aylanmasi uchun zarur bo’lgan to’lov vositasining 
miqdorini tartibga solib turadi.
To’lovni amalga oshirishda vositachilik qilishi banklarning to’rtinchi 
funktsiyasi hisoblanadi. Banklar iqtisodiy munosabatlarga kirishuvchi tomonlar 
o’rtasida to’lovlarni amalga oshirish orqali vositachilik ishlarini amalga oshiradi. 
Banklar orqali bank mijozlarining, aholining, davlatning moliyaviy mablag’lari 
o’tadi, bank ular o’rtasida to’lovlarni amalga oshiruvchi moliyaviy muassasa 
sifatida vositachilik vazifasini amalga oshiradi. Banklar vositachilik funktsiyasi 
orqali nafaqat pullarni bir xo’jalik yurituvchi sub’ektdan ikkinchisiga o’tkazadi, 
balki iqtisodiyotdagi moliyaviy kapitalni bir tarmoqdan ikkinchisiga o’tishini 
nazorat qilib boradi va ushbu tarmoqlarning rivojlanishida muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Kredit mablag’larni muomalaga chiqarish banklarning beshinchi