Pul, kredit va banklar

Arab valyuta jamg’armasi (AVJ) mintaqaviy moliyaviy tashkilot bo’lib, 
1976 yil 27 aprelda 20 ta arab mamlakatlari ishtirokida Marokkoda tashkil etilgan. 
Asosiy maqsadi, arab mamlakatlarining iqtisodiy va valyuta siyosatini tartibga 
solib turishdan iborat. Jamg’armaning yana bir muhim vazifalaridan biri, arab 
mamlakatlarida 
neftdollarni tartibga solish bo’lib, jamg’armaga a’zo 
mamlakatlardagi ortiqcha neftdollarni g’arbdan erkin foydalanish bo’yicha 
mustaqillik darajasini oshirishga qaratilgan.
Evropa ittifoqiga a’zo malaktalar tomonidan o’nga yaqin xalqaro moliyaviy 
tashkilot, institut, markazlar (1960 – 65 yillardan buyon) tashkil etilgan bo’lib. 
Ularni tashkil etilishining asosiy maqsadi quyidagilar bilan izohlanadi: 
1. 
yagona bozor va yagona valyutani yaratish asosida iqtisodiyotning, 
shuningdek valyuta – kredit va moliya munosabatlarining rivojlanishi va 
integratsiyasini ta’minlash; 
2. 
G’arbiy Evropa mamlakatlari jahon iqtisodiyotidagi mavqieni 
mustahkamlash asosida AQSh va Yaponiya markazlari bilan raqobat qila oladigan 
muhitini yaratishga bo’lgan harakat; 
3. 
rivojlanayotgan iqtisodiy hamkor mamlakatlarga yordam berish 
mintaqada ijtimoiy – iqtisodiy siyosatni barqarorligini ta’minlash maqsadida 
qo’shma jamg’armalarni kengaytirishga bo’lgan zaruriyatning mavjudligi. 
 
17.6. O’zbekistonning xalqaro moliyaviy institutlari
bilan hamkorligi va istiqbollari 
O’zbekiston Respublikasi va ETTB ning o’zaro hamkorlik aloqalari 1992 yil 
30 aprelda boshlandi. 1993 yildan mamlakatimiz ETTB ning to’laqonli a’zosi va 
aktsioneri bo’ldi. O’zbekiston ETTB ning hamkorlikdagi aloqalarini rivojlanishga 
quyidagi holatlarni ta’kidlab o’tish maqsadga muvofiq. 1993 yil Respublikamiz 
Prezidenti I.A.Karimov Buyuk Britaniyaga rasmiy tashrifi chog’ida ETTB ning 
shtab – kvartirasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish 
yo’nalishiga 60 mln dollar hisobidagi birinchi kelishuv imzolandi. 1994 yil 
Toshkentda ETTB ning vakolatxonasi ochildi va shu yilning 10 yanvarida ETTB 
O’zbekistonda amalga oshiriladigan investitsiya loyihalari uchun majburiy 
garovni bekor qildi. Bu esa, ikki tomonlama hamkorlikning yanada ishonchli tusga 
kirganidan xabar beradi. 2002 yilning yakunida ETTB Prezidenti Jan Lemerani 
yurtimizga rasmiy tashrifi ETTB va O’zbekiston o’rtasida 2003 yil 4 martdan 
strategik hamkorlik boshlanishiga sabab bo’ldi.

---

ETTB tomonidan amalga oshirilgan loyihalar O’zbekistonda asosan paxta va 
neftni qayta ishlash, qurilish, tekstil va tog’kon sanoati, temir yo’l transporti, bank 
sektori va qimmatbaxo qog’ozlar bozori sohalariga yo’naltirilgan. Bundan tashqari 
bank kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni, turizm va energetikani rivojlanishida 
faol ishtirok etmoqda. 
ETTB ning 60 mln dollar qiymatidagi birinchi kredit liniyani kichik biznesni 
qo’llab quvvatlash maqsadida Tashqi iqtisodiy faoliyat (TIF) Milliy banki orqali 
amalga oshirildi. Ushbu kredit liniyasi orqali umumiy qiymati 96,47 mln dollarlik 
21 ta loyixa 1996 yil nihoyasiga etdi.
Bozor munosabatlarining rivojlanishini belgilovchi omillardan biri, bozorda 
sog’lom raqobat muxitini shakllantirishdan iborat. Shu maqsadda 2002 yilning 7 – 
9 avgust kunlari Evropa tiklanish taraqqiyot banki, Jaxon tiklanish va taraqqiyot 
banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Osiyo taraqqiyot banki ishtirokida 
O’zbekistondagi xususiylashtirish jarayonlari va telekommunikatsiya sohasidagi 
qonunchilik xolati bo’yicha “aylana stol” tashkil etildi.
1995 – 1996 yillarda bevosita ETTB ishtiroki bilan O’zbekistonda 
“O’zbeklizing Interneyshnl” lizing kompaniyasi tashkil etildi. Ushbu loyihaga 
ETTB 0,9 mln.dollar kompaniya ustav kapitalining 15 % ni yo’naltirdi.
ETTB Yaponiya xukumati bilan kelishgan holda O’zbekistonda BAS
dasturini amalga oshirdi. Dastur maqsadi O’zbekistonda ishlab chiqarilgan
maxsulotlarni sertifikatlashtirish va tashqi bozorga olib chiqishdan iborat. Bu 
dastur bugungi kunda bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan 10 ta davlatda amal qilib, 
eksport korxonalarining sertifikatlashtirish bilan bog’liq 50 % harajatlarini 
qoplaydi.