Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

a-bug‘doy; b-shakar lavlagi; d-g‘o‘za; 
1-o‘rtacha sutkalik qiymatlar; 2-integral 
qiymatlar 

---

31
bo‘lganligi sababli sug‘orish maydoniga ma’lum miqdorda suv hajmi berilib, 
sug‘orish amalga oshirilishi kerak. 
3.3. Qishloq xo‘jaligi ekinlarining sug‘orish rejimi 
Qishloq xo‘jaligi ekinlari uchun kerak bo‘lgan suv rejimi o‘simlikning biologik 
xususiyatlari, tabiiy va xo‘jalik shart-sharoitlariga bog‘liq holda belgilanadigan 
sug‘orish me’yorlari, muddatlari va sonlarini hosil qiluvchi sug‘orish rejimi bilan 
aniqlanadi 
Belgilangan sug‘orish rejimi o‘simlikning rivojlanish fazasida uning suvga 
bo‘lgan talabiga, tuproqning suv, oziq moddalari, tuz va issiqlik rejimini tartibga 
solib turishiga, sug‘oriladigan yerlarning botqoqlanishiga, sho‘rlanishiga hamda 
tuproq eroziyasiga yo‘l qo‘ymaslikka rioya qilishi kerak. Qishloq xo‘jaligida har 
qanday suvdan foydalanuvchi belgilangan sug‘orish rejimga qat’iy amal qilsa, 
sug‘oriladigan ekinlardan doimo yuqori hosil olishga zamin yaratgan bo‘ladi.
Qishloq xo‘jaligi ekinlarining sug‘orish rejimiga ta’sir etuvchi omillarning 
asosiylari quyidagilar hisoblanadi: 
1. Iqlim sharoiti: havo harorati, yog‘in miqdori va uning yil oylari bo‘yicha 
taqsimlanishi; havo namligi va bug‘lanishi; shamolning kuchi, yo‘nalishi va 
takroriyligi. 
2. Tuproq sharoiti: tuproqning mexanik tarkibi, suv-fizik xossalari, sho‘rlanish 
xili va darajasi. 
3. Gidrogeologik sharoitlar: yer osti suvlarining joylashgan chuqurligi va 
minerallashganlik darajasi, rejimi. 
4. Iqtisodiy-xo‘jalik sharoitlari: agrotexnika, tuproq unumdorligi, ekinning 
hosildorligi.
5. Qishloq xo‘jaligi ekinlarining turi. 
6. Qishloq xo‘jaligi ekinlarining biologik xususiyatlari.
7. Sug‘orish usuli va texnikasi. 
Qishloq xo‘jaligi ekinlarining sug‘orish rejimini belgilashda yuqoridagi barcha 
omillar hisobga olinadi. Ularning ichida eng muhimlaridan biri o‘simlik iste’mol 

---

32
qiladigan suvni o‘zida saqlab, uni o‘simlik talabiga qarab, o‘zining suv-fizik 
xossalariga ko‘ra, suvni unga beradigan tuproq-grunt shart-sharoitlari hisoblanadi. 
Tuproqning suv shimishi, o‘zidan suv o‘tkazishi, suv o‘tkazuvchanligi va nam 
sig‘imlari, suvning undagi harakati, suvni ko‘tarish kuchi (kapillarlar orqali suvning 
ko‘tarilishi), shuningdek, suvni bug‘latish qobiliyati tuproqning suv-fizik xossalari 
deyiladi. 
Havoning harorati baland bo‘lganda sug‘orish tuproq haroratini pasaytiradi, 
havo harorati past bo‘lganda suvning harorati hisobiga tuproq harorati, havoning 
haroratiga nisbatan oshadi. Tuproq bo‘shliqlaridagi havoning sug‘orish natijasida 
siqib chiqarilishi tuproqning havo rejimini belgilaydi. Sug‘orishdan so‘ng havo 
namligining ortishi sug‘orish maydonida maqbul mikroiqlimni hosil qiladi (3-rasm). 
3-rasm. O‘simlikning maqbul 
rivojlanish shart-sharoitlari: 
havo namligi 40-50%, harorat 14-22
o
С,
tuproq ildiz qatlamdagi namlik
(0,6-0,8)TNS ni tashkil etib turishi,
xlor tuzlarining bo‘lmasligi