Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

Nazorat savollari 
1. Irrigaysiya va meloioratsiya fanining maqsadi nimalarni o‘z ichiga oladi? 2.
Irrigaysiya va meloioratsiya fanining vazifalari nimalardan iborat? 3. Qishloq 
xo‘jaligi melioratsiyasini amalga oshirish bo‘yicha turlari nimalardan iborat? 4. 
Qishloq xo‘jaligi melioratsiyasiga qo‘yiladigan talablar. 

---

10
2. SUG‘ORISH VA SUG‘ORISH TIZIMLARI TO‘G‘RISIDAGI UMUMIY 
MA’LUMOTLAR 
 
2.1. Sug‘orishning mohiyati 
Sug‘orish – bu tuproqni sun’iy namlantirish yoki tabiiy namligi yetarli 
bo‘lmagan yerlarga suv keltirishdir. 
Tuproqning tabiiy namlanganligi iqlim va landshaftga, relyef, tuproq, geologik 
va gidrogeologik shart-sharoitlarga ham uzviy bog‘liqdir. 
Maydonlarning tabiiy namlanganligi bir qator olimlar -akademik A. N. 
Kostyakov, N. N. Ivanov, G. T. Selyanikov, D. I. Shashko va boshqalarning 
ko‘rsatmalariga asosan, tabiiy yog‘ingarchilik va umumiy suv iste’moli yoki shartli 
bug‘lanish nisbatlari bilan aniqlanadi. Jumladan, akademik A. N. Kostyakov tavsiyasi 
bo‘yicha tabiiy namlanish mintaqalari suv muvozanat koeffitsienti (
α
) bo‘yicha 
farqlanadi:
,
E
P
⋅
=
µ
α
,
100
a
1
t
100
E





 −
⋅
⋅
=
 
bu yerda 
P
-yillik yog‘in miqdori, mm; 
µ
-yog‘indan foydalanish koeffitsienti; 
E
-umumiy 
bug‘lanish, mm; 
t
-o‘rtacha yillik harorat, 
0
C; 
a
-havoning o‘rtacha yillik nisbiy namligi, %. 
2
,
1
>
α
bo‘lgan maydonlar ortiqcha namiqqan maydonlar (gumid zona), 
2
,
1
8
,
0
−
=
α
bo‘lgan maydonlar o‘zgaruvchan, turg‘un bo‘lmagan maydonlar 
(subarid zona), 
8
,
0
<
α
bo‘lgan maydonlar qurg‘oqchil maydonlar (arid zona) deb 
yuritiladi. 
D. I. Shashko tavsiyasi bo‘yicha esa tabiiy namlanish ko‘rsatkichi (
α
) 
quyidagicha: 
,
E
P
1
=
α