Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

2 
Farqli 
xususiyatlari 
a) Qoʻshma fe‘llarning birinchi qismi ham, ikkinchi qismi ham 
oʻz ma‘nosida qoʻllanadi. Masalan: U binoga kirib chiqdi. (ham 
kirgan, ham chiqqan); 
Koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasining ikkinchi qismi, ya‘ni 
koʻmakchi fe‘l koʻchma (boshqa) ma‘noda qoʻllanadi. Masalan: 
U kitobni oʻqib chiqdi. (oʻqigan, lekin chiqmagan). 
b) Qoʻshma fe‘lning ikkinchi qismi tushirilsa, ma‘no butkul 
oʻzgarib ketadi yoki yoʻqoladi. Masalan: U binoga kirib chiqdi 
gapida kirib chiqdi fe‘li orqali ifodalangan ma‘noni ikkinchi 
qismni tushirib, kirdi fe‘lining oʻzi orqali ifodalab boʻlmaydi, 
chunki bunda chiqish ma‘nosi yoʻqoladi.
Koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasining ikkinchi qismini tushirib 
ham oʻsha ma‘noni ifodalash mumkin. Masalan: U kitobni oʻqib 
chiqdi – U kitobni oʻqidi. 
d) Qoʻshma fe‘llar yasama soʻz, koʻmakchi fe‘lli soʻz 
qoʻshilmalari tub soʻz hisoblanadi. 
3 
Misollar 
1) Otam chet eldan qaytishida menga sovgʻa olib kelmoqda. – 
qoʻshma fe‘l 
2) Anvar uch yildan beri shu shaharda yashab kelmoqda. – 
koʻmakchi fe‘lli s.q. 
3) U yangi mashina sotib oldi. – qoʻshma fe‘l 
4) U mashinasini sotib yubordi. – koʻmakchi fe‘lli s.q. 
Koʻmakchi fe‟lli soʻz qoʻshilmasi va ot + fe‟l tipidagi qoʻshma fe‟lning 
farqlanishi 
1 
Oʻxshash 
xususiyatlari 
a) Qoʻshma fe‘l ham, koʻmakchi fe‘lli soʻz qoʻshilmasi ham 
gapda bitta soʻroqqa javob boʻladi va bitta gap boʻlagi vazifasini 
bajaradi. Masalan: Bolakay keksalarga salom berdi. Nima qildi? 
– salom berdi (kesim) 
Bolakay voqeani bobosiga aytib berdi. Nima qildi? – aytib berdi 
(kesim). 
b) Ot + fe‘l tipidagi qoʻshma fe‘lning ham, koʻmakchi fe‘lli soʻz 
qoʻshilmasining ham ikkinchi qismi koʻchma ma‘noda 
qoʻllanadi. Masalan: salom berdi – ot + fe‘l tipidagi qoʻshma 
fe‘l, bermoq oʻz ma‘nosida emas (salomni berib boʻlmaydi); 
aytib berdi – koʻmakchi fe‘lli s.q. (aytgan, lekin bermagan) 

---

102