Bu ko‘rsatilgan son turlaridan har qaysisining o‘z shakllari
mavjud. Bosh shakl orqali ifodalangan miqdor nomlariga sanoq
sonlar deyiladi. Masalan, bir, o‘n, yigirma, ming, million kabi.
Predmetning tartibini bildirgan sonlarga tartib son deyiladi.
Тartib sonlar sanoq sonlarga -nchi, -inchi qo‘shimchalarini
qo‘shish yo‘li bilan hosil bo‘ladi. Bulardan -nchi unli bilan tugagan, -
inchi undosh bilan tugagan so‘zlarga qo‘shiladi. Masalan, besh —
beshinchi, o‘n — o‘ninchi, ikki — ikkinchi.
Predmet miqdorini jamlab ko‘rsatgan sonlarga jamlovchi
sonlar deyiladi. Jamlovchi sonlar sanoq songa -ov, -ala ba’zan -ovlon
(eski shakl) qo‘shimchalarini qo‘shish bilan hosil bo‘ladi. Jamlovchi
sonlar otlashgan xususiyatga ega bo‘ladi. Shuning uchun jamlovchi
son qo‘shimchalari ko‘plik va uch shaxsdagi egalik qo‘shimchalaridan
birini olib keladi. Masalan, besh — beshovi — beshovlari, uch —
uchalasi — uchalalari, ikki — ikkovlon, ikkalasi kabi. Misol:
Тo‘rtovlon tugal bo‘lsa, ko‘kdagini undirar, oltovlon ola bo‘lsa,
og‘zidagin oldirar. Ko‘rinib turibdiki, -ov, -ovlon birlik sonlarga,
ikkidan yuqorisiga qo‘shiladi. Bir soniga -ov qo‘shimchasi qo‘shilib
jamlovchi «kimdir» degan ma’noda qo‘llanadigan birov so‘zi son
ma’nosini yo‘qotib, olmosh turkumiga o‘tgan.
-ala qo‘shimchasini olgan son egalik qo‘shimchasini olmasligi
ham mumkin. U vaqtda son otlashmagan bo‘ladi. Masalan, ikkala
kishi.
Jamlovchi son qo‘shimchalari unli bilan tugagan sonlarga
qo‘shilganda, son oxiridagi unli tushib qoladi. Masalan: ikki — ikkovi,
ikkalasi; yetti — yettovi, yettalasi kabi.
Do'stlaringiz bilan baham: |