Sun’iy hujayrasi
Pigmentlar Kraus usulida bir-biridan ajratiladi
Download 1.41 Mb. Pdf ko'rish
|
Ўсим физиол УММ 2022 2023 Саматова Ш А
|
1. Pigmentlar Kraus usulida bir-biridan ajratiladi. Filtratdagi yashil rangli spirt eritmasi
tarkibida 2 ta yashil xlorofill (a va b), 2 ta sariq pigment (karotin va ksantofill) bo’ladi. Bargdan olingan pigmentlarning biri spirtda, ikkinchisi benzinda oson eriydi. Shundan foydalanib pigmentlarni bir-biridan ajratib olish uchun asosan spirt va benzin ishlatiladi. Quruq toza probirkaga 2-3 ml filtrat solib, unga 3-5 ml benzin qo’shib chayqatiladi. Bir necha minutdan keyin eritma 2 qavatli bo’lib qoladi. Ustki qavatda benzin, pastda spirt to’planadi. Xlorofill spirtga nisbatan benzinga yaxshiroq eriydigani uchun yuqori qavatda to’planadi. Eritma yashil rangga bo’yaladi. Bu qavatga xlorofilldan tashqari benzinda yaxshi eriydigan karotin pigmenti ham o’tadi. Spirt qavatida esa sariq pigment (ksantofill) yig’iladi. Agar spirt va benzin qavatlari bir-biridan qiyinlik bilan ajraladigan bo’lsa, probirkaga 1-2 tomchi suv qo’shib qayta chayqatiladi. 21-rasm. O‘simlik tanasidagi pigmentlar: 1-2. Flavonoidlar (antotsianlar, flavonlar); 3. Karotinoidlar (ksantofil); 4. Хlorofill; 5. Xlorofill va karotin. 2. Xlorofill fluoressensiyasi. Xlorofillning yorug‘lik energiyasini tanlab yutishdan tashqari uning optik xususiyatiga, ya’ni fluoressensiya hodisasiga ega bo‘lishligi ham muhim o‘rin tutadi. Fluoressensiya - xlorofill molekulasiga yutilgan nurning qaytadan nur ko‘rinishida chiqishidir. Odatda fluoressensiyalanuvchi moddalar molekulasi nurni yutgan paytda qo‘zg‘algan holatga o‘tadi. Molekulalarning qo‘zg‘algan holatdan yana boshlang‘ich holatga qaytishi, qo‘zg‘alish energiyasining nur ko‘rinishida tarqalishiga sabab bo‘ladi. Bu vaqtda ajralayotgan nurning to‘lqin uzunligi, yutilgan nurnikiga nisbatan katta bo‘ladi. Xlorofillning fluoressensiya qobiliyatiga ega bo‘lishi uning fotokimyoviy faol modda ekanligini ko‘rsatadi. Xlorofillning organik erituvchilardagi eritmasi kuchli fluoressensiya xususiyatiga egadir. Buning uchun toza yuvib quritilgan probirkaga pigmentlarning spirtdagi eritmasidan 5-10 ml olinadi. Agar probirkaning orqa tomoniga qora qog‘oz qo‘yib, deraza yoki elektr lampasi (ko‘k-binafsha nur) oldida nur tushayotgan tomondan (qaytuvchi nurda) qaralsa, yashil tusdagi xlorofill to‘q qizil rang, anor shirasi kabi ranglar holatida ko‘rinadi. Mana shu hodisani fluoressensiya hodisasi deb ataladi. Bu esa o‘z navbatida xlorofillning fotokimyoviy faol modda ekanligini ko‘rsatadi. Fluoressensiya hodisasini ayrim suv o‘simliklarida, masalan, mox - Fontinalis, Elodea densa o‘simligida kuzatish mumkin. Buning uchun o‘simlik qismlari (bargi) ni buyum oynasiga qo‘yib mikroskop ko‘k-binafsha nur bilan yoritiladi va yoritgich bilan mikroskop oynasi o‘rtasiga ko‘kka bo‘yalgan oyna qo‘yiladi. Shunday paytda to‘q-qizil rangni ko‘rish mumkin. |
