Sun’iy hujayrasi

Yashil barg pigmentlariga ishqor va mineral kislotalarning ta’sirini о‘rganish 
 
Darsning maqsadi: Yashil barg pigmentlarini ajratib olish va ularga ishqor va mineral 
kislotalarning ta’sirini o’rganish.
Kerakli asbob va reaktivlar: O‘simlikdan yangi uzib olingan yoki quritilgan barg, 96% li etil 
spirti, benzin, kristall holdagi yoki spirtda eritilgan ishqor (natriy va kaliy gidroksid), 10% li HCl 
eritmasi, sirka kislotasining misli yoki ruxli tuzi (Cu(CH
3
COO)
2
yoki Zn(CH
3
COO)
2
), probirkalar, 
shtativ, pipetka, filtr qog‘oz, voronka, chinni kosacha, tarozi. 
Ishni bajarish tartibi: 22-laboratoriya ishida berilgan usullarda filtrat tayyorlab olinadi. Tayyor 
filtratdan foydalanib yashil barg pigmentlariga ishqor va mineral kislotalarning ta’sirini quyidagi 
usullarda o’rganiladi.
1. Feofitin hosil bo’lishi va vodorod atomining metall bilan qayta o’rin almashinishi aniqlanadi. 
Buning uchun filtratdan 2-3 ml olib, unga 20% li HCl kislotadan 4 tomchi qo’shiladi. Bunga filtrat yashil 
rangdan qo’ng’ir rangga kiradi. Bu reaksiya vaqtida xlorofill tarkibidagi Mg metali ajratilib, kislotadagi H 
bilan o’rin almashinadi va feofitin hosil bo’ladi. Bu reaksiya quyidagicha bajariladi: 
2
39
20
3
4
32
32
39
2
3
4
30
32
2
MgCl
H
COOC
COOCH
ON
H
C
HCl
H
COOC
COOCH
Mg
ON
H
C
+
→
+
Agar qo’ng’ir rangli eritmaga sirka kislotaning mis tuzi Cu(CH
3
COO)
2
yoki ruh tuzi 
Zn(CH
3
COO)
2
kristallaridan asta-sekin qo’shilib qizdirilsa qo’ng’ir rangli eritma qaytadan yashil tusga 
kiradi. Bu reaksiya quyidagicha boradi: 
COOH
CH
H
COOC
COOCH
Cu
ON
H
C
Cu
COO
CH
H
COOC
COOCH
ON
H
C
3
39
20
3
4
30
32
2
3
39
20
3
4
32
32
2
)
(
+
→
+
Bu reaksiya vodorod o’rnini metall (Cu yoki Zn) oladi, ya’ni xlorofill molekulasi metall organik 
birikma ekanligi isbotlanadi. Bu sirka kislota katalizatorlik vazifasini bajaradi.