T. C. MİMar sinan güzel sanatlar üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ tarih anabiLİm dali ortaçAĞ tariHİ programi


Download 3.07 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/39
Sana17.02.2017
Hajmi3.07 Mb.
#666
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   39

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İKİNCİ  BÖLÜM 

 RUS KNEZLİKLERİNİN ALTIN ORDA’YA BAĞLILIKLARININ 

GÖSTERGELERİ   

 

 

 

 Altın Orda hanları, Rus knezlikleri de dahil olmak üzere ele geçirdikleri 

bütün bölgelerde yönetim konusunda bazı değişikliklere gittiler. Altın Orda hanı, 

hukukî olarak bütün Rus topraklarının hükümdarı olup, istediği zaman Rus 



 

110


knezliklerinin iç politikasına karışma hakkına sahipti. Nitekim, Rus kroniklerinde 

Altın Orda hanları “Çar” olarak adlandırılmaktadır. Hanlar, tahta çıkacak knezleri 

bizzat belirleseler de, Moğol istilâsı öncesindeki Rusya’daki hâkimiyet anlayışını 

devam ettirdiler. Hiçbir Rus knezi, Han’dan yarlık almadan Rus knezliğinde hüküm 

süremiyordu. Rus knezleri arasında taht konusunda çıkan sorunlar da ya Han’ın 

huzurunda, ya da Han’ın gönderdiği adamlarının başkanlık ettiği mahkemelerde 

çözülüyordu. Herhangi bir itaatsizlik veya başkaldırıya karşı hanlar, yerel 

hükümdarların oğullarını veya yakın akrabalarını rehin olarak sarayda 

alıkoyuyorlardı.  

 

 Diğer taraftan Rus knezliklerini daha iyi yönetmek ve bu topraklardan gelir 



elde etmek amacıyla Altın Orda hanları, Rus topraklarında nüfus sayımları 

yaptırmıştır. Yapılan nüfus sayımına göre  de vergi toplanmış ve Han’ın ordusu için 

asker tedariki yapılmıştır. Bütün bu işlerden ise Han’ın tayin ettiği daruga ve 

baskaklar sorumluydu. Böylece her ne kadar Altın Orda hanları, bizzat Rus 

knezliklerini yönetmeseler de, Rus knezlikleri siyasî olarak neredeyse tamamen Altın 

Orda’ya bağlıydılar. Rus knezliklerinin iç politikaları ise özellikle Altın Orda 

hâkimiyetinin ilk yıllarında daruga ve baskakların kontrolü altındaydı.   

 

 

 

II. 1. Yarlık 

 

 Yarlık, eski Türk devletlerinde ve Moğollar’da hükümdar buyruğu ya da 

fermân yazısıdır. Özellikle Altın Orda hâkimiyetine tâbi hükümdarlar yetkilerini 

hanlar tarafından verilen yarlıklarla onaylatmak zorundaydılar.

491


 Altın Orda 

                                                 

491

 Daha geniş bilgi için bkz. A. Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, İstanbul 



1993, s. 187; A. Caferoğlu, “Uygurlarda Hukuk ve Maliye Istilâhları”, TM, S. 4, İstanbul 1934, s. 32; 

A. N. Kurat, Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait 



Yarlıklar ve Bitikler, DTCDF Yayınları,  İstanbul 1940; M. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçieva 

Ulusa XIV-XVI vv.,  İzdatelystvo Kazanskoğo Universiteta Yayınları, Kazan 1979; A. M. Özyetgin, 

Altın Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslüp İncelenmesi, TDK 

 

111


hükümdarlarının, idareleri altındaki hükümdarlara gönderdikleri mektuplar da yarlık 

olarak adlandırılmıştır. A. Melek Özyetgin, yarlıkları muhteva olarak diplomatik ve 

tarhanlık olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Rus knezleri başta olmak üzere yabancı 

hükümdarlara gönderilen ve emir mahiyetini taşıyan iç yazışmalardaki diğer yarlıklar 

“diplomatik yarlık” olarak değerlendirilirken, hanın istediği kişi veya kurumlara 

verdiği ve sahibine her türlü vergi ve devlet hizmetinden muafiyet sağlayan, maddî 

imkan ve imtiyazlar öngören yarlıklar ise “tarhanlık yarlıkları” olarak 

adlandırılmıştır.

492

   


 

 

II. 1.1. Hanların Rus Knezlerine Verdikleri Yarlıklar 



 

 Moğol istilâsının başlarında Rusların efendilerinin dili ve geleneklerini daha 

tanımadıkları bir dönemde Rus kroniklerinde yarlıklar, “pojalovaniye”

493


 ve 

“gramotı çarskiye”,

494

 yani “çarların belgeleri” olarak geçmiştir. Daha sonraki 



tarihlere ait kayıtlarda ise yarlık kelimesi Rusça’da da kullanılmaya başlanmıştır.

495


  

 

 Yarlık, başlangıçta “büyüğün küçüğe sözü” anlamını taşırken, daha sonra 



“emir” anlamını da kazanmıştır. Zamanla Rusça’da yarlık kelimesi bu anlamını 

yitirmiş ve “etiket” karşılığı olarak kullanılmaya başlanmıştır.

496

 Moğollar arasında 



bile bu kelimenin anlamı değişmiştir. Divan-ı inşâ’dan çıkan bütün evrak ve sözlü 

emirler zamanla “yarlık” olarak adlandırılmıştır. Bunun nedeni, geniş coğrafyaları 

ele geçiren Moğolların kendilerini aynen Çin imparatorları gibi “Gök’ün oğulları” 

kabul etmeleri ve yer yüzünde kendilerine eşit birini görmemeleridir. Dolayısıyla 

kendilerinin başkasına söylediği veya yazdığı birşeyi “emir”, “büyüğün küçüğe 

                                                                                                                                          

Yayınları, Ankara 1996;  Aynı yazar, “Altın Ordu Hanı Toktamış’ın Bik Hacı Adlı Kişiye Verdiği 

1381 Tarihli Tarhanlık Yarlığı”, TD, XIII/1, Ankara 2000, s. 167-192; A. N. Kurat, Uluğ Muhammet 



Han’ın Yarlığı, İstanbul Burhaneddin Matbaası, İstanbul 1937. 

492


 A. Melek Özyetgin, “Altın Orda Hanlığı’nın Resmî Yazışma Geleneği”, Orta Zaman Türk Dili ve 

Kültürü Üzerine, Ötüken Yayınları, İstanbul 2005, s. 20. Tarhanlık yarlıklar hakkında bkz. II.1.3. 

493


 PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, s. 272.  

494


 PSRL, II, Voskresenskaya Letopisy, s. 287. 

495


 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu

Universitetskaya Tipografiya Yayınları, Moskova 1842, s. 11-15. 

496

 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu, s. 



17; E. M. Mustafayev-V. G. Şerbinin, Russko-Turetskiy Slovary, Moskova 1996, s. 1022.   

 

112


söylediği söz” olarak kabul etmiş ve divan-ı inşâlarında çıkan bütün evraklara 

“yarlık” demişlerdir.

497

 Altın Orda Devleti’nde de bu kullanım devam etmiştir. 



Mesela, Kutluğ-Timur’un 1397 tarihli Muhammed Bey’e verdiği tarhanlık belgesi,

498


 

Toktamış Han’ın Bik Hacı’ya verdiği 1381 tarihli tarhanlık belgesi,

499

 Toktamış’ın 



1393’de Yagaylo’ya yazdığı mektup

500


 gibi evraklar da “yarlık” olarak 

adlandırılmıştır. Tatar hanlarından gelen her evrağa yarlık denmesine Ruslar ve 

Litvanyalılar o kadar alışmışlardır ki, kendileri de Han’a gönderdikleri mektuplara 

“yarlık” demeye başlamışlardır. Örneğin, Nikonovskaya Yıllığı’nda “1379’da 

Ryazan Knezi Oleg yarlık ile birlikte elçisini Mamay Mirza’nın yanına göderdi” 

şeklindeki satırlar yer almaktadır.

501

 

 



 

İki asırdan fazla süre boyunca Rus knezleri, Altın Orda hanlarından yarlık 

almak zorunda kalmışlardır. Günümüze kadar ulaşmayan bu yarlıklar, Rus knezlerine 

kendi knezlikleri içerisinde hüküm sürme hakkı veriyordu. Her yeni Rus knezi, tahta 

çıktığı zaman Altın Orda Hanı’nın onayını almak zorunda olup, derhal başkent 

Saray’a gidip, yarlık alıyordu. Altın Orda’da iktidar değiştiği zaman da yine Rus 

knezleri Han’ın yanına seyahat etmek zorunda kalıyorlardı. Hanlar bir knezin 

yarlığını iptal edip, başka bir kneze de verebiliyorlardı. Rus knezlerinin yarlık almak 

için hanlara büyük hediyeler sunduklarına dair örneklere çalışmamızın birinci 

bölümünde yer verilmiştir.

502

  

 



 Hanların Rus mitropolitlerine verdikleri bir kısım yarlıkların çevirilerinin 

günümüze ulaşmasına rağmen knezlere verilen yarlıkların neden saklanamadığı 

merak konusu olsa da, bu hususu açıklamak mümkündür. Altın Orda hanları gerek 

büyük knezlere, gerekse bölgesel knezlere hâkimiyet simgesi olan yarlıklar 

                                                 

497


 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu, s. 

19-21.  


498

 M. A. Usmanov, Jalovannıye Aktı Djuçiyeva Ulusa XIV-XVI Vekov, s. 30; M. Özyetgin, Altın 



Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslûp İncelemesi, s. 106-107. 

499


 M. Özyetgin, “Altın Ordu Hanı Toktamış’ın Bik Haci Adlı Kişiye Verdiği 1381 tarihli Tarhanlık 

Yarlığı”, s. 37-58.  

500

    M.  Özyetgin,  Altın Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslûp 



İncelemesi, s. 105-106.  

501


 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu s. 

25.  


502

 Bkz. I. 3.  



 

113


vermişlerdir. Meselâ, Suzdal Knezi İvan Vasilyeviç’in Büyük Knez Vasiliy 

Vasilyeviç ile yaptığı anlaşmadan

503

 da anlaşılacağı üzere bölgesel knezler, büyük 



knezlerin iktidarını kabul ederek, hanlardan aldıkları yarlıkları onlara itaat sembolü 

olarak vermişlerdir. Böylece bölgesel knezler Büyük Knez’in itaati altına girdiler.  

Anlaşmalarda ayrıca küçük knezlerin Büyük Knez’in düşmanlarıyla işbirliği 

yapmamaları, Büyük Knez’in çocuklarına da itaat etmeleri gibi hususlar da yer 

almıştır.

504


 Bu uygulama hiç şüphesiz büyük knezlerin işine yaramıştır. Büyük 

knezlerin, bu yarlıkları saklamadıkları gibi, hemen yok etmeye çalıştıklarını da 

tahmin etmek mümkündür. Zira, bu yarlıklar bölgesel knezlerin varislerinin hak 

iddiasıyla ortaya çıkmalarını sağlayabilirdi. Büyük knezlere verilen yarlıklar ise 

doğal ortamda yok olmuşlardır. Zamanla geçerliliğini kaybeden bu yarlıklar, aynı 

zamanda Altın Orda’ya olan bağlılığın bir göstergesi olduğundan kimse bu 

yarlıkların tarihî vesika olarak saklanmasına özen göstermemiştir. Rus 

mitropolitlerine verilen tarhanlık yarlıkların knezlere verilen yarlıklardan farklı 

olarak saklanmasında ise mitropolitlerin etkisi büyüktür. Mitropolitlerin bunları 

saklamalarının en önemli nedeni bu yarlıkları kendilerine tanınan imtiyazların bir 

ispatı olarak kullanmak isteğidir. Nitekim, Çar III. İvan, kilise ve manastırlara ait 

mallara el koymak istediği zaman, 1500 yılında kilise görevlileri Çar’a Altın Orda 

zamanında kendilerinden vergi alınmadığını ve büyük imtiyazlar tanındığını 

hatırlatmışlardır.

505

 Yine bu yarlıkların çevirilerinin kroniklerin içerisinde günümüze 



kadar geldiğini biliyoruz. Kronikçiler için hanların mitropolitlere verdikleri 

yarlıkların knezlere verdikleri yarlıklara göre daha ilgi çekici olduğunu ve 

kronikçilerin bundan dolayı bu yarlıkları kroniklerine eklediklerini söylemek de 

mümkündür.  

 

 

II.1.2. Hanların Rus Knezlerine Gönderdikleri Mektuplar 

 

                                                 

503

 “Gramota Velikogo Knyazya Vasiliya Vasilyeviça Knyazü İvanu Vasilyeviçu”, DDG,  s. 156.  



504

 “Gramota Velikogo Knyazya Vasiliya Vasilyeviça Knyazü İvanu Vasilyeviçu”, DDG, s. 155-157.  

505

 V. Grigoryev, O Dostovernosti Yarlıkov, Dannıh Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu, s. 



30.  

 

114


 Altın Orda hanlarının Rus knezlerine verdikleri yarlıklardan farklı olarak 

Altın Orda han ve emirlerinin Rus knezlerine yazdıkları üç mektubun Rusça 

tercümeleri günümüze kadar ulaşmıştır. Burada gerek Altın Orda gerekse de Rus 

tarihi açısından önemli kaynak olan Edigey Mirza’nın I. Vasiliy’e, Ahmet Han’ın III. 

İvan’a ve Murtaza Han’ın III. İvan’a gönderdiği mektupların transkripsiyonu, çevirisi 

ve kısaca değerlendirilmesi yapılacaktır.

506

  

 



 

II.1.2.1. Edigey Mirza’nın I. Vasiliy’e Gönderdiği Mektup (Aralık 1408)

507

  

 

II.1.2.1.a. Mektubun Rusça Tercümesinin Transkripsiyonu 

 

 

Ot Edegeya poklon k Vasilyu da mnogo poklonov, kako ti poklonı priidut i 



tsarev yarlık. Ouçinilosya takovo s tsarevitsi i s knayzymi po dum’: tsarevitsev i 

knyazeyi i mene s nimi poslal Tahtamışevıh detey delya. Slışaniye uçinilosya takovo, 

çto Tahtamışevı deti u tebe; togo deti prişli esmya ratyu. Da eşe slışaniye naşe 

takovo, çto sya u tebe çinity v gradeh:  torgovtsi i poslı tsarevı priezdyat, i vı tsarevıh 

poslov na smeh podımayete, a torgovtsov tako je na smeh podımayete, da velikaa im 

istoma çinitsya ou tebe: i to ne dobro. A pereje sego oulusy bıl, i sü drejavu derjal da 

i poşlinu, ineh tsarevıh poslov çestil, a gostei drejali bez istomı i bez obidı.  İ  tı  bı 

vsprosil startsev, kako sya deyalo preje sego. İ tı sya sy startsı ne spraşivayesy; çto 

dobro bılo pereje sego, a togo ne deesy nıne. Tako Temir sel ne tsarstve, uçinilsya 

ulusoyu gospodary, tako ot teh mest ou tsarya v Orde esi ne bıval, tsarya esi ne vidal, 

ni knyazei, ni stareyşih boyar, ni menşih, ni onogo esi ne prisılıval. Tako sya to 

tsarstvo minulo, i potom Şadibek osmy let tsarstvoval; u togo esi tako je ne bıval, ni 

brata, ni sına, ni s kotorım slovom ne posılıval. Şadibekovo tsarstvo tako sya minulo, 

a nıneçya Bulat sel na tsarstve, ouje tretiyi god tsarstvuyet; tako je esi ne bıval, ni 

sına, ni brata i staryişago boyarina. Nad velikım tsarevım ulusom staryişiyi esi 

velikiyi knyazy, a vsi tvoi dela ne dobrı. Dobrıye nravi i dobraa dela i dobraa douma 

                                                 

506


 Yarlıkların çevirileri bire bir çeviri olmayıp, anlam bütünlüğüne önem verilerek yapılmıştır.  

507


 “Poslaniye Edigeya Velikomu Knyazü Vasiliyu Dmitriyeviçu (Dekabry 1408)”, A. A. Gorskiy,  

Moskva i Orda, s. 196-197.  

 

115


k Orde bıla ot Feodora ot Koşki, dobrıi bıl çelovek; kotorıye dobrıye dela ordınskiye, 

tot toby pominal. İ to sya minulo, i nınyça pak u tebe sın ego İvan, kaznaçeyi, 

lübovnik i stareyşina; i tı nıne is togo slova i dumı ne vıstupaeş, kotoraya ego duma 

nedobraya i slova, i tı is togo slova ne vıstupayeş i startsev semskıh dumı ni slova ne 

sluşayeş, kotorıye vedayut; ino togo dumoyu uçinilasya ulusoyu pakosty. A opyaty bı 

esi tak ne delal, i tı bı svoih boyar stareyşih sobral i mnogık startsev zemskıh, dumal 

bı esi s nimi dobruyu dumu, kaa poşlina dobro, çtobı tvoim hristianom mnogım i 

velikım v tvoyeyi drejave ne pogıbli bı do kontsa. İli pak vshoçeş ne tako çiniti, ili 

osvayivatisya, ino sya robyatiti, kako ti sya poşlina vedati, kako ti v uluse sem 

knyajiti? A kako k nam şleş ejelet jalobı i jalobnıye gramotı, a rkuçi tako, çto “sya 

ulousy istomil, vıhoda vzyati ne na çem”? İno mı preje sego ulusa tvoyego ne vidali, 

tolko esmya slıhali; a çto tvoi prikazı ili tboi gramotı k nam, to esi nam vse lgal; a çto 

esi imal v svoei derjave s vsyakogo ulusa s dvoyu soh rubly, i to pak serebro gde sya 

devayet? Kako bı sezvati, kako bı v tvoyemy otdan mujskı po isprav’, ino bı toe 

napasti ulusou ne uçinilosy, a hristiane bı ne pogıbli.  

 

 



II.1.2.1.b. Mektubun Türkçe Çevirisi 

 

 

Edigey’den Vasiliy’e selam olsun. Çar, çocukları ve emirlerle istişare etti ve 



Toktamış’ın çocuklarının senin topraklarına sığındıklarını  öğrendikten sonra beni 

ordumla senin üzerine gönderdi. Yine senin 

[knezliğinin]  şehirlerinde neler olup 

bittiğinden de haberdarız: siz tüccarları azarlamakla ve onlara baskı uygulamakla 

kalmıyorsunuz, Çar’ın elçileriyle de alay ediyorsunuz. Sende onlara büyük eziyet 

yapılmakta. Bu da doğru bir şey değildir. Eskiden böyle miydi? 

[Rus] toprakları, 

bizim sadık ulusumuz olup vergisini ödüyor, Çar’ın elçilerine hürmet gösteriyor, 

misafirlere de hakaret ve eziyet edilmiyordu. Bunların nasıl olduğunu yaşlılara 

sorsaydın. Sen ise yaşlılara sormuyorsun ve önceden iyi olan şeyleri  şimdi 

yapmıyorsun. Timur, tahta çıktığı ve ulusun hükümdarı olduğu zaman, sen yanına 

gelmedin, Çar’ı görmedin, knezlerini, üst düzey veya diğer boyarlarını onun yanına 

göndermedin. 

[Timur’un] çarlığı bitti, sonra Şadibek 8 yıl hüküm sürdü. Sen onu da 



 

116


ziyaret etmedin, kardeş, ve oğlunu da yanına göndermedin.  Şadibek’ın çarlığı da 

sona erdi, şimdi ise Bulat tahta çıktı ve üç yıldır hüküm sürüyor. Sen onun yanına da 

gitmedin, kardeş, oğul, boyarları da göndermedin. 

[Rus] ulusunda sen en yaşlı 

emirsin, ama yaptıkların hiç hayır işler değildir.  İyi insan olan boyar Fedor Koşka 

yaşadığı ve sana Orda’daki hayır işleri hatırlattığı dönemde sizde adet ve işler iyiydi. 

Bütün bunlar geride kaldı. Şimdi ise onun lâyık olmayan oğlu İvan, senin veznedarın 

ve arkadaşındır. O, ne derse ona inanıyorsun, onun kötü sözlerinden çıkmıyorsun, 

yaşlı boyarların sözünü dinlemiyorsun. 

[Neticede] ulusun tahrip oldu. Sen böyle 

yapmasaydın. 

[Şimdi]  en yaşlı boyarlarını ve zemskiy sobordaki yaşlılarını toplayıp, 

onlarla iyi istişare edip vergileri gönder ki, senin Hristiyanların, ulusundaki küçük ve 

büyükler yok olmasınlar. Ulusunda hüküm sürmek, işleri yönetmek ve vergileri 

toplamak istemiyor musun? Bütün ulusun azap çektiğini, çıkış vergisinin 

toplanamadığına dair gönderdiğin mektuplar ise yalandır. Önceleri senin ulusu 

görmüyorduk,  şimdi ise gördük ve öğrendik ki, ulusta iki sabandan bir ruble 

topluyorsun. Bu gümüşler nereye gidiyor? Vergileri zamanında ödeseydin Hristiyan 

topraklarına dokunulmaz, insanlar öldürülmezdi. Düşün ve öğren.  

 

 



II.1.2.1.c. Mektubun Analizi   

 

 

Her ne kadar yukarıda Altın Orda hanlarının Rus knezlerine gönderdikleri 



mektupların da yarlık olarak adlandırıldığını belirtsek de, bizim burada yer 

verdiğimiz mektupları yarlık olarak adlandırmak zordur. Edigey Mirza’nın I. 

Vasiliy’e, Ahmet’in III. İvan’a ve Murtaza’nın III. İvan’a gönderdikleri mektup-

yarlıklar, hanların kneze hâkimiyet hakkı tanımasından ziyade, knezlerin ne yapıp 

yapmamaları konusunda uyarı ve tavsiye mahiyetinde kaleme alınan mektuplardır. 

Nitekim, bu mektupların yazılış tarihine baktığımızda, bu mektupların başka mahiyet 

taşımaları imkansızdır. Edigey Mirza’nın mektubu, Aralık 1408 tarihinde

Murtaza’nın mektubu 1487 tarihinde kaleme alınmıştır. Ahmet Han’ın III. İvan’a 

yazdığı mektubun tam tarihi ise bilinmemektedir. Her ne kadar Edigey Mirza 


 

117


döneminde Rus knezleri hâlâ hanlardan yarlık almaya devam etseler de, artık Rus 

knezlikleri üzerindeki Altın Orda hâkimiyeti zayıflamış durumdaydı.  

 

 

Edigey Mirza, I. Vasiliy’e gönderdiği mektupta,



508

 kendisine sığınan 

Toktamış’ın çocuklarını yanına göndermesini istemiştir. Ayrıca mektupta Edigey 

Mirza, I. Vasiliy’in Rus knezliklerine gelen Altın Orda elçilerine iyi 

davranılmadığını, Altın Orda’da yakın zamanda üç kez taht değişikliği olduğunu 

ancak hiçbirinde knezin hanların yanına gelip yarlık almadığını bildirerek bundan 

dolayı Rus topraklarına sefer

509


 düzenlediklerini, şehirleri tahrip ettiklerini, insanları 

da öldürdüklerini yazmaktadır.

510

 Böylece Edigey Mirza’nın bu mektubunu daha çok 



seferin nedenlerini anlatan uyarı niteliğinde bir mesaj olarak nitelendirmek 

mümkündür. Nitekim Altın Orda yarlıkları üzerinde çalışan A. P. Grigoryev de 

Edigey’in bu mektubunu yarlık olarak nitelendirmemektedir.

511


 

 

II.1.2.2. Ahmet Han’ın III. İvan’a Gönderdiği Mektup



512

  

 

II.1.2.2.a. Mektubun Rusça Tercümesinin Transkripsiyonu  

 

 Yarlık Ahmet-tsarya. Ot vısokih gor, ot temnıh lesov, ot sladkih vod, ot çistıh 

pol. Ahmatovo slovo ko İvanu. Ot çetıreh konets zemli, ot dvoyunadesyaty Pomoriy, 

ot sedmadesyaty ord, ot Bolşiya Ordı. 

 

 

Vedomo da esty: kto nam bıl nedrug, çto stal na moem tsarstve kopıtom, i az 



na ego tsarstve stal vsemi çetırmi kopıtı; i togo Bog ubil svoim kopiem, deti j ego po 

Ordam rozbejalisya; çetıre karaçi v krımu sya ot menya otsideli. A vam sya esmya 

godudari uçinili ot Saina tsarya sabelnım kontsem. İ  tı b moyu podaty v 40 deny 

                                                 

508

 Bu mektubun geniş analizi için bkz. A. P. Grigoryev, “Yarlık Edigeya: Analiz Teksta i 



Rekonstruktsiya Soderjaniya”, İstoriografiya i İstoçnikovedeniye  İstoriyi Stran Aziyi i Afriki, S. 11, 

Leningrad 1988,  s. 55-93.  

509

 Edigey’in Moskova Seferi için bkz. PSRL, IX, Tipografskaya Letopisy, s. 224-226.  



510

 “Poslaniye Edigeya Velikomu Knyazyu Vasiliyu Dmitiyeviçu (Dekabry 1408)”, A. A. Gorskiy, 



Moskva i Orda, s. 196-197. 

511


 A. P. Grigoryev, “Yarlık Edigeya: Analiz Teksta i Rekonstruktsiya Soderjaniya”, s. 55-93.  

512


 “Yarlık-Poslaniye Ahmata Velikomu Knyazü İvanu Vasilyeviçu”, A. A. Gorskiy, Moskva i Orda, 

s. 198. 


 

118


sobral: 60 000 altın, 20 000 veşneyu, da 60 000 altın osennyüyü, a na sebe bı esi 

nosil Botıyevo znameniye, u kolpaka verh vognuv hodil, zane j vı blujnıya 

prosyaniki. Tolko moyeya podati v 40 deny ne zbereş, a na sebe ne uçneş Batıyevo 

znameniya nositi, poçen toboyu v golovah i vseh tvoih boyar z gustımi volosı i s 

velikimi boradami u menya budut; ili paki moi dvoryane s hozovımi sagadakami i s 

sofyanımi sapogi u tebya budut. A krepkiya po lesom puti tvoi esmya videli i 

vodskiya brodı esymya po rekam smetili. Mej dorog yaz odin gorod naehal, tomu j 

tak i stalo. A Danyarı bı esi tsarevitsya ottole svel, a tolko ne svedeş, i az, ego işuçi, i 

tebe naidu. A nınyça esmi ot berega poşol, potomu çto u menya lüdi bej odoj, a koni 

bez popon. A minet serdtse zimı devenosto dnei, i az opyaty na tebya budu, a pity ti 

u menya voda mutnaya.  

 


Download 3.07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling