Töb-der tarihi İsmail Aydın “de te fabula narratur” “anlatılan senin hikayendir”

lük ve Atatürk Devrimleri Deyince Ne Anlıyor?”değerlendirmesine yer 

verilmektedir. Yazıda özetle şu görüşlere yer verilmektedir;

“Öğretmen, Atatürkçülük ve Atatürk Devrimleri Deyince 

Ne Anlıyor?”

“Ölümünden  sonra  hemen  hemen  1960’lara  kadar  Atatürk  ve 

Atatürkçülük sadece heykelinin yobazlar tarafından balyozla par-

çalanması  vesilesiyle  ve  bir  de,  belirli  günlerde  klişe  sloganlar 

olarak anılırdı. 27 Mayıs’ı takiben Emperyalizm ve Milli Kurtuluş 

90

Savaşı  kavramları  yanında  ve  onlara  paralel  olarak  Atatürk  ve 

Atatürkçülük  günlük  yaşantımızın  başlıca  tartışma  konusu  oldu. 

(…) Atatürk; bizzat kendi yaptıklarının, yolu açmak olduğunu söy-

ler. (…)Devlet anlayışında Cumhuriyetçi, dünya görüşünde Layik, 

toplum-bilim açısından Halkçı, ekonomide Devletçi, Misak-ı Milli 

sınırları içinde Milliyetçi, evrensel varlığı yorumlama bakımından 

Devrimcidir. Bu altı ilke içerisinde en ilginç olanı Devrimciliğidir. 

Bunun  ilginçliği  diğer  kavramlara  dinamizm  kazandırmasından 

gelir.”

133

 

2.sayfada  bulunan  “Haberler”  başlığında  yeralan  bazı  haberler şunlar: 

“İpsala  Şube  Başkanı  Beraat  Etti”    “Komünizm  Propagandası  Yapmak 

Suçuyla  Yargılanan  Yenişehir  Şubesi  üyemiz  Musa  Ede  Beraat  Etti”

134

 

“ABD’de Öğretmen Grevleri”

135

 “Kadın Hakları Konusunda Bildiri”

136

 

Öğretmenlere yönelik baskı ve kıyımların yoğunlaştığı bu dönemde Bül-

tenin “Kıyım Kıyım Kıyım…” başlıklı bölümüne de 6 sayfa ayrılmış. Bun-

lardan dikkat çekici olanlarının başlıkları şu şekildedir: “Mahkeme Beraat 

Ettirdi, Bakanlık Emekliye Ayırdı”, “Maraş’ta Öğretmenlere Karşı Girişi-

len Tertipler Devam Ediyor”,

137

 “Van’dan Yerköy’e Sürüldü”, “Boykot Yü-

zünden Hala Yargılanıyorlar”,

138

 “TÖS ve TÖB-DER Ankara Şube Başkanı 

Cemil Çakır, Sıkıyönetimce Serbest Bırakıldıktan Sonra Bakanlık Emrine 

Alındı.” “Hakkari’den Komünizm Propagandası Yaptıkları Gerekçesiyle 

Beş Öğretmen Sürgün Edildi”,

139

 “Artvin’de Üç Lise Öğretmeni Hakkında 

Lüzumu Muhakeme Kararı”,

140

  “Nazilli’de Soruşturma”

141

 

Bültenin  10.sayfasında  “Uluslararası  Kitap  Yılı”  yazısı  ve  Bertolt  Bre-

cht’in “Kitaplar Yakılıyor” şiirine yer verilmiş. Av. Halit Çelenk yazısında 

“Yasak Kitap Sorunu”nu işlemiş. Kitap Köşesi’nde “Boran” adlı romanın 

tanıtımı yapılmış.

142

 

“Bütün Baskı ve Kıyımlara Rağmen TÖB-DER’in Örgütlenme Çalışma-

ları Sürüyor.” manşetiyle çıkan 1.12.1972 tarihli 38 nolu Bültenin Baş-

yazı’sında  “Yönetim Kurulu Toplantısının Düşündürdükleri” adlı yazıya 

yer  verilmiştir.  Her  iki  yazıdan  derlediklerimizi  özet  olarak  aktarmayı 

yararlı bulduk: “19.11.1972’de TÖB-DER Turhal Şubesi’nde yapılan top-

lantıya Genel Başkan Ali Bozkurt ve GYK ve MYK’dan birer kişi katılmış-

tır.  Bozkurt  konuşmasında  halkın  desteği  sağlanmadan  öğretmenlerin 

91

sorunlarının çözülemeyeceğini söylemiştir.” Bültenin 3. sayfasında Yar-

dımlaşma-Dayanışma  başlıklı  bölümde  dikkati  çeken  bir  haber  göze 

çarpmaktadır.  Haberde  “Düşünce  ve  mesleki  mücadelelerinden  dolayı 

tutuklu bulundukları için maaşları verilmeyen 29 üyemize Ekim ayı içinde 

18.556.45 TL maaş yardımında bulunulmuştur. TÖB-DER, Geçici Yardım 

Yönetmeliğine göre maaşları verilmeyen tutuklu üyelerimizden evli olan-

lara maaşlarının%60’ı, bekarlara ise maaşlarının % 50’si oranında maaş 

ödemesi yapılmıştır.” “Haberler” başlıklı bölümde TCK’nun 141 ve 142. 

Maddelerine muhalefet etmekten yargılanan bazı öğretmenlerin beraat 

ettikleri

143

, dört yeni TÖB-DER şubesinin açıldığı

144

 “TÖB-DER Şubelerinin 

Çarşamba’daki Toplantısı”

145

 haberlerini görmekteyiz. Bu bölümde fıkra 

gibi iki haber gözümüze çarptı: “Bir ilimizdeki lisenin öğrencileri bir du-

var gazetesi çıkarmaya karar verirler. Gazetenin adını Özgürlük koymak 

isterler. Okul müdürüne bu taleplerini iletirler. Müdür duvar gazetesine 

olur  der  ama  Özgürlük  sözcüğüne  “sivri”  olduğu  gerekçesiyle  izin  ver-

mez.  Diğer bir olay da  bir  hukuk fakültesinde  geçer.  Profesör kürsüde 

“izm”leri anlatmaktadır. Bir öğrenci “materyalizm nedir” diye sorar. Bu 

soruya Profesörün yanıtı şöyle olur; “sen niye bu terimi soruyorsun? Bu 

terimin sakıncalı olduğunu bilmiyor musun?”

Bültendeki  “Kıyım…Kıyım”  başlıklı  bölümde  yer  alan  haber  başlıkları 

şöyle; “Ankara İncirli İlkokulu’nda Altı Öğretmen Hakkında Soruşturma 

Açıldı.”, “Maraş’ta Öğretmenlere Karşı Bu Kere de Soruşturma Açıldı.

146

”, 

“TÖB-DER Ünye şubesi üyesi Osman Cinbaş, Ünye’den Çankırı/Eskipa-

zar  Boncuklar  Köyü’ne  sürüldü.”,  “Adıyaman  Besni’den  üç  öğretmen, 

Osmaniye,  Erzurum  ve  Taşova’ya  sürüldü.”,  “Denizli  Kız  İlköğretmen 

Okulundan altı öğretmen; Adıyaman, Maraş, Sivas, Kütahya, Afyon ve 

Şarkikaraağaç ’a sürüldü.”, “Nazilli’den iki öğretmen sürüldü.”

147

 

Bültenin  Eğitim  Köşesi’nde  “Feodalizm”,  “Feodal  Sömürü”,  “Gerek-

li emek-Artı emek”, “Sömürü oranı” gibi kavramların açıklamasına yer 

verilmiştir. “Hukuk Köşesi”nde Av. Halit Çelenk imzalı “Basın Suçların-

da  Dava  Süresi”  başlıklı  yazı  bulunuyor.  16.sayfada  “Öğretmenlerden 

Mektup Var” başlığıyla verilen yazıda Erbaa Lisesinin Kurtarıcı Atatürk 

etkinliğinde kürsüde konuşma yapan öğretmenlere sözlü ve fiziki saldırı 

yapıldığı anlatılmaktadır.

92

DİPNOTLAR

67  Cumhuriyet; 22 Ocak 1972

68  Prf.Dr. Şerif Mardin’in ortaya attığı “Cumhuriyet Öğretmeni Köy İmamına 

Yenildi” görüşünü açıklayabilmek için yazının bu bölümlerinin öğretici ola-

cağını düşünüyorum (İ.Aydın). Ş.S. Aydemir’in yazdıklarına benzer bir yazıyı 

da 20 Temmuz 1964 tarihli Dünya Gazetesi’ndeki Hayri Alpar’dan aktara-

yım; “Eskişehir’de yapılan öğretmenler toplantısı sırasında(…) İmam-Hatip-

lilerle  el  ele  veren  bir  grup,  şimdiye  kadar  izledikleri  metodu  kullanarak, 

öğretmenlerimizi Komünist olmakla suçlamışlardır. Bu suçlamalar yeni de-

ğildi. Aydınlıktan korkan, halkın uyanmasını kendi çıkarlarına zararlı gören 

gerici topluluğu yıllar yılıdır Türk öğretmenini bu suçlama altında tutmak-

tadır. Kendilerine Milliyetçi süsü veren bir grup ise batı medeniyeti yolunda 

ilerlemeyi  savunan  öğretmeni,  idealsizlikle,  milli  duygulardan  yoksun  ol-

makla suçlamışlardır ki, bunların birinci gruptakilerden hiçbir farkı yoktur.” 

69  Esat Sagay;  27.9.1930’da İnönü kabinesinde göreve başladı. Bir yıllık göre-

vi esnasında 1702, 1838, 2000, 2021 ve 1867 sayılı kanunların çıkarılmasını 

sağladı. 

70  Dr. Reşit Galip; 19.9.1932’de bakan oldu ve görevinde bir yıl kaldı. 

71  Dr. Refik Saydam; 18.4.1933’de ikinci kez bakan oldu. (yaklaşık 3 ay)

72  Yusuf Hikmet Bayur, İnönü kabinesinde 27.10.1933’de bakan oldu ve 8.5 

ay bu görevde kaldı. Abidin Özmen ise 9.7.1934’de İnönü kabinesinde gö-

rev alarak yaklaşık 1 yıl bakanlık yaptı. 

73  TÖB-DER;14.2.1972, sayı 17

74  Hasan Ali Yücel, Atatürk’ün ölümü üzerine Kurulan II. Celal Bayar Hüküme-

tinde görev aldı. 28.12.1938’den 5.8.1946’ya kadar 7 yıl 7 ay görev yaptı. 

Döneminde ilk kez Maarif Şuraları toplanmış, Batı klasikleri Türkçeye çev-

rilmiş, Maarif Vekilliği adı Milli Eğitim Bakanlığı’na dönüştürülmüştür. 

75  Bu olayın geniş anlatımı için Eleştirel Pedagoji Dergisi’nin Temmuz-Ağustos 

2012 tarihli 22. sayısındaki yazıma bakılabilir.

76  R. Şemsettin Sirer; Recep Peker Hükümeti’nde 5.8.1946’dan 9.6.1948’e ka-

dar görev yapmıştır.

77  TÖB-DER; 6.3.1972, sayı 20

78  Tahsin Banguoğlu; Hasan Saka Hükümeti zamanında 10.6.1948’de bakan 

oldu. Yaklaşık iki yıl bu görevde kaldı. Türkiye’de Milli Eğitim Bakanı olan 

ilk profesördür. Zamanında laik eğitime zarar veren uygulamalara göz yum-

muş, Köy Enstitülerinin yıpratılmasına karşı koyamamıştır. En önemli icraatı 

ilkokul öğretmenlerinin aylıklarının genel bütçeden ödenmesini sağlayan 

5283 sayılı kanunun çıkarılmış olmasıdır.

79  TÖB-DER; 13.3.1972, sayı21

80  Avni Başman; 22.5.1950 ‘de Menderes Hükümeti’nin bakanı olarak göreve 

başladı. Başman, Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç’un uygulamala-

93

rını devam ettirmek istiyor ve bu yüzden kabinedeki diğer bakanlarla ters 

düşüyordu.  Rüştü  Uzel’in  mesleki  ve  teknik  eğitim  alanındaki  çabalarına 

destek veriyordu. Bu sürtüşmeler üzerine “sinirlerim dayanmıyor” şeklinde 

dilekçe vererek iki ay sonra Milli Eğitim Bakanlığı görevinden istifa etti.

81  Nuri Özsan; Avni Başman’ın istifası üzerine vekaleten 8 gün (3-11 Ağustos 

1950) bakanlık yaptı. Daha sonra yerini Tevfik İleri’ye bıraktı.

82  ÖYAK  benzeri  bir  kurumun  oluşturulması  girişimi  1990’lı  yıllarda  TÖYAK 

olarak gündeme getirilmişti. EĞİT-SEN Ankara Şubesi olarak bu konuda sen-

dikaya bir rapor hazırlamıştık. İçinde yer aldığım komisyonda Tayfun İşçi, 

Adnan Şahin gibi isimler de yer almış ve rapor bir broşür olarak yayınlan-

mıştır. (İ.A) 

83  Bu eserler şunlardır; Devrimci Eğitim Şurası, Öğretmenin Hukuk Rehberi, 

Öğretmenin Uyandırma Görevi, Sendika ve Grev, Türk Halkının Beslenme 

Sorunu, Toprak ve Tarım Sorunu, Dünya Olayları ve Dış Politika, Kredi Yağ-

ması, Montaj Sanayi, Savunma Stratejisi ve Ulusal Savunma.

84  Atatürk  Diyorki  başlıklı  yazı  “Gençliğe  Hitabe”ye  ayrılmıştır.  Atatürk’ün 

üniformalı fotoğrafının altında ise “Çanakkale’de Emperyalizmin Kolunu 

Kanadını Kırdı” yazısı görülmektedir.

85  Tevfik İleri; Adnan Menderes kabinesinde 11.8.1950 tarihinde bakan oldu. 

2 yıl 2 ay bu görevde kaldı. Bu bakan döneminde; Köy Enstitülerine karşı 

savaş başlatılmış, kız erkek ayrımı yapılmış, teknik öğretim baltalanmış, laik 

eğitim ilkeleri zedelenmiş, öğretmenlerin onuru kırılmıştır.

86  Prf. Rıfkı Salim Burçak; Türkiye’nin 27. Milli Eğitim Bakanı. Menderes hü-

kümetinde 9.4.1953’te bakan oldu. 1 yıl, 1 ay, 8 gün bakanlık yaptı. Zama-

nında 444 ilkokul, 33 ortaokul, 7 lise, 6 öğretmen okulu, 5 sanat okulu veya 

enstitüsü,  5  fakülte  veya  yüksekokul  açıldı.  Bunun  döneminde  çıkartılan 

6273 sayılı yasa ile ilkokul öğretmenlerinin aylıklarının intibakına,  6234 sa-

yılı yasa ise Köy Enstitülerinin kaldırılıp öğretmen okullarıyla birleştirilmesi-

ne dairdir.

87  Bültenin 26 ve 27. sayıları yine 4 sayfa olarak çıkmış, daha sonraki sayılarda 

sayfa adedi yeniden çoğaltılmıştır. Bu arada bültenin Yazı İşleri Müdürlüğü 

görevine Musa Uysal (Musa Emmi) getirilmiştir.

88  Bu konuyu 1936’da İsmet İnönü dillendiriyordu. 

89  Başbakan Nihat Erim’in 10.4.1972 günlü gazetelerde yer alan görüşleri.

90  Başbakan Nihat Erim’in 20 yılda Ortak Pazar’a gireriz dediği sözler Mart 

1972 yılına aittir. Ortak Pazar, Avrupa Birliği’ne dönüştü. Bu gün aradan 38 

yıl geçmesine rağmen AB’ye tam üyelik müzakereleri devam etmektedir ve 

ne zaman sonuçlanacağı belli değildir. Fakir Baykurt’un tespit ve ön görüle-

rinin tutarlılığını takdir etmemek mümkün olabilir mi? (İ.A)

91  Fazıl Hüsnü Dağlarca; Toprak Ana’sından

92  Yeni kurulan bu şubeler şunlardır; Maraş, Gönen, Aşkale, Geyve, Saruhan-

94

lı, Yusufeli, Bahadın, Pınarbaşı, Sorgun, Baskil, Pülümür, Osmaniye, Ke-

merhisar ve Menemen.

93  TÖB-DER; 17.4.1972, s.25

94  İnsanın Evrimi adlı yazı bültenin bir sonraki sayısında da devam edecektir. 

95  19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nın adı 12 Eylül 1980 darbesinden sonra 

“19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştiri-

lirken, 27 Mayıs askeri darbesinin 1962’de bayram olarak kabul ettiği 27 

Mayıs Hürriyet ve Anayasa Bayramı, 12 Eylül darbecileri tarafından bayram 

olmaktan çıkarıldı. (Bu konuda detaylı bilgi için İsmail Aydın; Osmanlı’dan 

Günümüze Tarih Ders Kitapları Eğitim Sen yayınları s.55. Ankara,2001) adlı 

kitaba bakılabilir.

96  Ferit Melen Hükümeti 5 Haziran 1972’de TBMM’den güvenoyu alarak gö-

reve başladı. 15.Nisan 1973 yılına kadar görev yaptı.

97  4  Temmuz  günü  TÖB-DER  Genel  Kurulu’nu  temsilen  Anıtkabir’i  ziyaret 

eden bu heyet mozoleye çelenk koyarak Anıtkabir’deki deftere şunları yaz-

mışlardır: “Başöğretmen Atatürk, Kurtuluş Savaşımıza ilkeleriniz, yalnız 

Türk halkının değil, tüm geri kalmış ulusların uyanışını sağlayan, bizim de 

yolumuzu aydınlatan çok değerli ışıklardır… Türk öğretmeninden Başöğ-

retmenine saygılar.”

98  Fakir Baykurt, o gün mahkemesi olduğu için toplantıya katılamamıştır. Bu 

toplantıda yeni yönetime seçilecek kişiler belirlenmiştir.

99  Şubelerin birçoğu bir yıllık kuruluş süresini tamamlamadığından genel ku-

rul yapamamış ve Genel Kurula delege gönderememiştir.

100  TÖB-DER Genel Başkanı’nın konuşmasında o dönemin sosyo-ekonomik veri 

rakamları var. Bu rakamlardan bazıları; 1960’da Türkiye nüfusu 27 milyon 

800 bin,( bu nüfusun 20 milyon 800 bini kırsal bölgede 7 milyonu şehirler-

de yaşamaktadır) Nüfusun %3’ü veremli, %7’si trahomlu, 20 bini cüzamlı, 

35 bini frengilidir. 4 bin kişiye bir doktor düşmektedir. Okur-yazar olma-

yanların oranı %61, fert başına düşen gelir 1500 TL, memurların yıllık geliri 

9.430 TL.

101  Yönetim  Kurulu  seçimlerinde  136  oy kullanılmış  bunlardan  133’ü  geçerli 

sayılmıştır.  Yönetim  Kuruluna  seçilen  20  kişinin  adları  ve  aldıkları  oy  sa-

yısı: Kamil  Karadeniz (132), Kadri Çoban  (132), Bilal  Gökdemir (132), M. 

Reşit Yılmaz (132), Yılmaz Elmas (132), Mehmet Kopan (132), Feyzi Cey-

lan (132), Durmuş Kebapçı (132), Yusuf Korkut (132), Mehmet Danışman 

(132), (Tunca Kartal (131), Şevket Özgüç (131), İlhan Alkan (131), Mustafa 

Yılmaz (131), Ali Şimşek (131), Hüseyin Nas (130), Fevzi Çimen (130), Bekir 

Çelebioğlu (130), Mehmet Kiper (130), Baha Acar (118). Yürütme Kuruluna 

ise; Avni Aytan, Musa Uysal, İsmail Erdemir, Hamdi Konur, Nural Güran, 

Tevfik Yılmaz, Ali Rıza Kayaalp, Ömer Aydın, Abdürrahim Uluğer, Şıhça Ya-

vuz ve Burhanettin Biber seçildi.

95

102  Milli Eğitim Bakanı Prf. Sabahattin Özbek okul müdürleriyle yaptığı bir top-

lantıda “Öğretmenler Atatürk’ü bilmiyor.” yolunda bir iddiada bulunur. Bu 

sözlere TÖB-DER Trabzon ve Arhavi şubelerinden tepkiler gelmiştir. Bu iki 

şube yazılı birer açıklama yaparak bakanlığı protesto etmişlerdir. Bak; TÖB-

DER Bülteni sayı 30-31. 

103  TÖB-DER’in ilk genel kurul toplantısını Sıkıyönetim Komutanlığı’nın izniyle 

yaptığı unutulmamalıdır. TÖB-DER Bülteni Sayı, 30

104  Bozkurt,  yazısında  eğitimdeki  eşitsizliklerden  örnekler  vermiş,  “Yolumuz 

Başöğretmenimiz Atatürk’ün yoludur”. Mücadelemiz 1961 Anayasası’nın 

ve ona uygun yasaların hudutları içinde olacaktır. Yurtsever ve çilekeş öğ-

retmenlerin yasal haklarını koruyup geliştirmekte yapacağımız yasal çalış-

malardan bizleri kimse döndüremeyecektir” mesajıyla bitirmiştir.

105  TÖB-DER Bülteni; sayı 32, 29.8.1972

106  Bu  duyuruda  TÖB-DER  Haber  Bülteni  hakkında  şu  bilgiler  verilmektedir: 

“Bilindiği gibi TÖB-DER haber Bülteni on beş günlüktür. Bülten normal ola-

rak sekiz sayfadır. Özel durumlarda sayfa adedi arttırılmaktadır. Bültenin 

fiyatı elli kuruştur, yıllık abonesi on liradır.”

107  Bu yazılardan da anlaşılacağı gibi, TÖB-DER henüz resmi ideolojiden kopa-

mamıştır. Bu kopuş 1976 yılındaki 3. Olağan Genel Kurul ile başlayacaktır.

108  UNESCO, 8 Eylül 1972’de bu kararı almıştır.

109  Yeni kurulan Karaman, Çardak, Divriği, Varto, Tatvan TÖB-DER şubeleri ve 

yöneticilerinin isimlerine yer verilmiştir.

110  Muammer Sun; Kompozitör. Bir dönem TRT yöneticiliği yaptı. Ankara Kon-

servatuarı  müzik  öğretmeni  olarak  görev  yaparken  TÖB-DER’e  üye  oldu. 

TCK’nun 141/4. maddesine muhalefet etmekten yargılandı.

111  Bu şubelerin adlarını buraya aktarırken TÖB-DER’in tüm yurt sathında ör-

gütlü bir güç haline geldiğini göstermek istedim. Kongrelerini yapan şube-

ler: Kırıkkale, Polatlı, Aydın, Erzincan, Ankara, Çarşamba, Tavas, Konya, 

Yeşilyurt, Bor, Çorlu, Maçka, Tekirdağ, Trabzon, Kayseri, Arguvan, Doğan-

hisar, Baskil, Ardanuç.

112  Sürülen öğretmenlerin adları ve sürüldükleri yerler: Şinasi Eskiçırak (Yoz-

gat/Boğazlıyan), Kenan Kasar (Kastamonu/Taşköprü), Emin Akkaş (Afyon/

Dinar), İbrahim Şahin (Kütahya/Altıntaş) ve Hasan İlter (Sinop/Boyabat). 

113  Bu öğretmenler hakkında başlatılan savcılık soruşturmasına konu olan da-

vetiyenin üzerinde şair Hasan Hüseyin Korkmazgil’in şiirinden bir bölüm 

var: Bir oğlumuz olacak, adı Temmuz, Uykusuz, korkusuz, beter mi beter. 

Ben beynimi satarak yaşıyorum, O benden proleter. Bir oğlum olacak adı 

Temmuz, Karataşın göbeğinde aşk, Karataşın göbeğinde barış, Karataş çat-

ladı çatlayacak. Ben direndim yorulmadım, O yorulup yıkılmayacak.

 “Bizler 

20. Yüzyılın modern dünyasının az gelişmiş Türkiye’sinde beyinlerini sa-

tarak geçinen iki emekçiyiz. Yaşam savaşını sonuna kadar beraberce gö-

türmeye karar verdik. Sizleri düğünümüze bekleriz.  nevin Şeker- Derya 

96

Gölgelioğlu”  TÖB-DER Alaşehir şubesinin üyesi olan öğretmenlere açılan 

idari soruşturmaya Bakanlık Müfettişi Bedrettin Alogan görevlendirilir. Mü-

fettiş Alogan öğretmenlere üç soru yöneltir: 1) Çevreniz tarafından yadır-

ganan bir davetiye bastırmışsınız ve şimdiye kadar görülmemiş bir üslup 

kullanmışsınız, sebebi? 2) Şiiri nereden aldınız ve kimindir, davetiyenizin bir 

bölümünde Türkiye’nin azgelişmiş olduğundan neyi kastediyorsunuz, “biz 

beynimizi satarak geçinen iki emekçiyiz” demişsiniz, bu sözü açıklar mısı-

nız, neyi kastettiniz? 3) Müstakbel oğlunuzun proleter olacağından ve siz-

den beter olacağından bahsetmekle neyi kastettiniz? Gölgelioğlu hakkında 

soruşturmanın devamına karar verilirken eşi Nevin’in de lisedeki ücretli öğ-

retmenliğine son verilir. (Bu olayın detaylarını Eleştirel Pedagoji Dergisi’nin 

Nisan-Mayıs 2012 tarihli 20.sayısında yazdım. İ.Aydın)

114  Bu öğretmenlerin birinin evinde şu kitaplar bulunmuştur: Tek Adam, Suyu 

Arayan Adam, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez, Kapitalsiz Kapitalistler, Türkiye 

İktisat Tarihi, Savulun Sosyalizm Geliyor.

115  Aralarından bazıları şunlar: Rüştü Apaydın, Mustafa Gazalcı, İbrahim Üçyıl-

dızgil.

116  TÖS Eski Ankara şube başkanı ve TÖB-DER Ankara şube başkanı olan Cemil 

Çakır 23 Mart 1972’de tutuklanmış, 7.10.1972’de tahliye edilmiştir.

117  Elazığ’da TÖB-DER üyelerine yönelik kıyımda aralarında Mehmet Kopan, 

Nurettin Yıldıran, Selami Kıymaç, Ali Bahşi, Kazım Açıcı, Enver Şenol, Sü-

leyman  Sarıtepe,  Mehmet  Ali  Bilir,  Murat  Sarı,  Hıdır  Kaya,  Kazım  Arık-

tay, Abdullah Türker, Temel Pamir, Efdal Kurtuluş, İbrahim Soysal, Ayhan 

Atabey, Yıldız Kurtuluş, Osman Erbey, Mustafa Sağlam, Rafet Polat, Ha-

lil Fidan, Halil Şedele, Selmiye Şedele, Cafer Çaynak, Osman Çakır, İdris 

Biçer’in bulunduğu öğretmenler önce gözaltına alınmış, bazıları da açığa 

alınmışlardır. TÖB-DER Elazığ Şubesi bu gelişmeler üzerine Başbakan Ferit 

Melen, MEB’nı Sebahattin Özbek ve CHP Milletvekillerine telgraf çekerek 

gelişmelerin önlenmesini istemişlerdir.

118  Manisa’nın Kula ilçesine bağlı Börklüce (Börtlüce) Köyü’nde TÖS üyesi öğ-

retmen Hüseyin Ergün, gericiler tarafından boynuna yular takılarak sürük-

lenmiştir. (İ.Aydın)

119  12 Mart döneminde ordu içerisinde yer alan bir takım cuntalar vardı. Bun-

lardan biri de içlerinde Muhsin Batur’un da bulunduğu “Atatürkçü Subay-

lar”  grubuydu.  Bu  grubun  9  Mart  tarihinde  yapılan  toplantısında  alınan 

kararlar arasında  “ihtilalden sonra TÖS genel Başkanlığı görevini yürüten 

Fakir Baykurt’un Milli Eğitim Bakanlığına getirilmesi” hususu da vardı. Bu 

karardan haberdar olan Fakir Baykurt ve TÖS yöneticileri şubelere haber 

göndererek şube binalarının sürekli açık tutulmasını istemişlerdir. (İ.Aydın) 

120  TÖS, 7-9 Temmuz 1969’da Kayseri Alemdar Sineması’nda olağan kongresini 

toplar. Ancak tutucu ve faşist güçler kongrenin yapıldığı salona saldırırlar. 

Sinemayı  içindeki  öğretmenlerle  birlikte  yakmak  amacıyla  ateşe  verirler. 

97

Olay askeri birliklerin müdahalesiyle önlenir. 8 Temmuz’da gerçekleştirilen 

bu saldırı üzerine kongre tamamlanamaz. Kayseri’deki bu olayı sinemada 

yakılmak istenen öğretmen Abdullah Kaygısız’ın yazdığı ATEŞ ÇEMBERİ adlı 

kitaptan detaylı olarak okuyabilirsiniz. (İ.A)

121  Fakir  Baykurt’un  savunması  1994  yılında  İFADE  /  TÖS  Savunması  adıyla 

Eğitim-İş sendikası tarafından kitaplaştırılmıştır. Eğitim-İş yayınları, Ankara 

1994.

122  Dursun Akçam’ın savunmasından kısa bir bölümü aktarmayı gerekli gördük. 

“İktidar öğretmenlerin düşmanı idi. Bu düşmanlık, 27 Mayıs düşmanlığı 

ile birlikte yürütülüyordu. Çünkü öğretmenler, 27 Mayısı desteklemişler, 

anayasaya hayır diyenlerin karşısına anayasaya evet kampanyası ile çık-

mışlardı.”  

123  TÖB-DER; sayı 36,1.11.1972

124  Bu sırada Başbakanlık koltuğunda Ferit Melen oturmaktadır.

125  Bu  gelişme  üzerine  Boğazlıyan  Lisesi  Öğretmenler  Kurulu  Başbakanlık, 

İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlığı’na birer telgraf çekerek hem saldırıları kına-

mış, hem de huzurlu bir eğitim öğretim ortamının sağlanmasını istemişler-

dir. Dikkatimizi çeken şey ise bu saldırı karşısında Boğazlıyan Lisesi Öğret-

menler Kurulu’nun ortak karar alarak bunu kurul tutanağına işlemeleridir. 

Sanıyorum bu durum Türkiye’de bir ilktir.

126  Milli Eğitim Bakanı Sebahattin Özbek, yanında Talim ve Terbiye Kurulu Baş-

kanı ve bakanlık müşavirleriyle birlikte Erzincan’a gelir. Erzincan’ın işgüzar 

Milli  Eğitim  Müdürü;  bakan  ve  bürokratlarını  hediyelerle  uğurlar.  Alınan 

hediyelerin tutarı 675 TL dir. Milli Eğitim Müdürlüğü, okul müdürlüklerine 

birer yazı çıkartarak her okulun öğretmenlerden toplayacağı 30 TL yi gön-

dermesini ister. (26.7.1972 tarih ve 120/5  217 sayılı yazı). 

127  TÖS Ankara Şube Başkanı Cemil Çakır ve şube Sekreteri Avni Aytan, TÖS 

Ankara şubesinin mallarını izinsiz olarak TÖB-DER’e devrettikleri için yargı-

landıkları mahkemede beraat etmişlerdir. 

128  Yeni kurulan TÖB-DER şubeleri şunlardır: Horasan, Aybastı, Manavgat ve