Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti "moliya" kafedrasi

 
 
tushumi 400 foizga oshgan. Bu soliq islohoti bilan Reygan soliq «jangi»da 
g’alabaga erishib, mamlakat iqtisodiyotini rivojlanish sur’atlarini ko’tardi va chet 
el kapitalini oqib kelishini kuchaytirdi. Ushbu ma’lumotlar soliqlarning juda ham 
yuqori va juda past bo’lishi jamiyat talabiga to’g’ri kelmasligidan darak beradi. 
Shu sababdan soliqlarning eng maqbul (optimal) darajasini aniqlash muammosi 
soliqlar paydo bo’lganidan boshlab muntazam ravishda ilmiy va amaliy izlanishlar 
mavzui bo’lib kelgan. 
Shuni qayd qilib o’tish kerakki, soliq darajasi hamma davlatlarda yoki bir 
davlatni o’zida har xil davrlarda bir xil bo’lishi mumkin emas. Uning darajasi 
jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy ahvoliga bog’lik. Dunyo 
mamlakatlarining ko’pchiligida soliq sifatida ichki yalpi mahsulotning (YaIM) 30-
45% gachasi davlat byudjetiga o’tkaziladi. 
Oxirgi yillarda bir qator rivojlangan davlatlarda iqtisodiyotga soliq yukini 
kamayganligini kuzatish mumkin. Bu ko’rsatkichlar AQSh, Germaniya, 
Yaponiyada 25-30% ga to’g’ri keladi. O’zbekistonda iqtisodiyotga soliq yukini 
kamaytirish, soliq siyosatini asosiy yo’nalishi hisoblanadi.
Mustakillikka erishilgandan so’ng soliqlarning fiskal funktsiyasi bozor 
iqtisodiyoti sharoitida ustivor darajada rivojlanib ketdi. Natijada soliq yuki oshib 
bordi va ishlab chiqarish tadbirkorlik faoliyatiga salbiy ta’sir qila boshladi. Bu hol 
o’z navbatida qator kichik korxonalar faoliyatini to’xtatib qolishiga sabab bo’ldi. 
Iqtisodni boshqarishda yangi soliq siyosatiga o’tishga to’g’ri keldi.
Ma’muriy islohotlarni amalga oshirish, xususiylashtirishni faollashtirish, 
faol investitsion siyosatni olib borish orqali iqisodiyotni barcha tarmoqlarida 
chuqur tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish, yanada qulay investitsion muhitni 
shakllantirish, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy sarmoyalarni jalb etish uchun kerakli shart-
sharoitlarni ta’minlash hamda milliy iqtsodiyotning eksport salohiyatini va 
mahsulot eksportini kengaytirish uchun samarali ta’sir ko’rsatadi. Prezidentimiz 
ta’biri bilan bilan aytganda: 2012-yilda soliq yukini kamaytirish siyosati davom 
ettirildi. Kichik korxona va mikrofirmalar uchun yagona soliq to’lovi stavkalari 6 
foizdan 5 foizga tushirilgani, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun belgilangan soliq 

---