Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti "moliya" kafedrasi

 
 
stavkasi esa sezilarli tarzda, ya’ni o’rtacha ikki barobar kamaytirilgani buni yaqqol 
tasdiqlaydi. 
Shularga qaramasdan, davlat byudjetining daromadlar qismi bo’yicha 
ko’rsatkichlari to’liq bajarildi, erishilgan profitsit yalpi ichki mahsulotga nisbatan 
0,4 foizni tashkil etdi13. 
Soliq yukini umumiy iqtisodga emas, har bir korxonaga bo’ladigan 
og’irligini kamaytirish ustida yildan-yilga qator tadbirlar ishlab chiqilmoqda. 
Bulardan eng sezilarli darajadagisi daromad (foyda) solig’i stavkasini tushirib 
kelish hisoblanadi. 
Lekin shunga qaramay hamma korxonalarni moliyaviy faoliyati 
sog’lomlashib borayotgani 
yo’q. Bunga 
bozor 
munosabatlari to’liq 
rivojlanmaganligi, mulk shakllari, ularning to’liq shakllanmaganligi, mahsulot 
realizatsiyasiga ma’muriy aralashuv mavjudligi, debitor va kreditor qarzlarni hajmi 
kattaligi bilan bir qatorda soliq tizimini boshqarish, tashkil qilish, soliqlarni 
hisoblash va byudjetga yo’naltirishdagi ayrim kamchiliklar ham ta’sir 
ko’rsatmoqda. 
Rivojlangan mamlakatlarda bevosita va bilvosita soliqlarning bir-biriga 
nisbati 70:30ni tashkil qiladi. Mustaqil davlatlar hamdo’stligiga a’zo 
mamlakatlarda bu nisbatning aksini kuzatish mumkin. 
Bilvosita soliqlar korxonalar faoliyatiga neytral (xolis) pozitsiyadadir, degan 
nazariyadan kelib chiqib, respublikamizda ularni fiskal ahamiyatiga qarab katta 
e’tibor berilmoqda. Soliq solinadigan bazalarni aniqlashda, soliq summasini 
hisoblashda, byudjetga undirilishda, imtiyozlar berishda qator kamchiliklar 
mavjud:
1. Bular qatoriga qo’shilgan qiymat solig’ini (QQS) to’laydigan ayrim 
korxonalar faoliyati xususiyatlarini hisobga olmaslik ham kiradi. Ayrim 
korxonalarda faqat o’z faoliyati natijasida yaratilgan qo’shilgan qiymatgina soliqqa 

13
 
Karimov I.A. Bosh maqsadimiz – keng ko’lamli islohotlar va modernizatsiya yo’lini qat’iyat bilan davom ettirish
– T.: O’zbekiston. 2013. – 64 b.

---