Türkmenbaşy adyndaky türkmenistan milli golýazmalar instituty

 
LUWLUWYŇ ÖLÜMI 
Alp Arslanyň hem-de Soltanşanyň zamanynda 
Halap häkimi Luwluw iki ýyllap döwletiň islendik 
meselesini çözmekde şowly netije görkezmedi, hatda 
ol bähbidi üçin Beýik Seljuk döwletine garşy 
haçparazlar 
bilen 
bileleşik 
guramakdan 
hem 
çekinmedi. Ol hereketlerinden soň Halapda galmaga 
gorkup başlan Luwluw hazynasyny we esgerlerini 
kowulan ýa-da gaçan emirleriň döwlet işgärleriniň 
gaçybatalgasy — Jaber galasyna barmak üçin 
Halapdan çykdy (1116-njy ýyl). Halabyň gündo-

---

182 
garyndaky Nedir galasyna ýetende, ýany bilen gelen 
emir Şunkar esgerlere: «Soltan Alp Arslany öldürip, 
hazynasy bilen gaçyp barýan Luwluwy şeýdip aňsatlyk 
bilen goýberersiňizmi?» diýipdir we türkmençe 
«Towşan, towşan» diýip, ony awlamaklaryny buý-
rupdyr. Esgerler sözleriň täsirinde galyp, ony 
öldürdiler. Luwluwyň öldürilmeginden soňra esgerler 
hazynany Halapdan gelen bir döwlet ýolbaşçysyna 
gowşurdylar. Şeýlelikde, Luwluwyň Halapdaky 
häkimiýeti tamamlady. 
 
ÝaRYKDAŞYŇ HÄKIMIÝETI EÝELEMEGI 
Luwluw aradan çykandan soňra, Halapda köp 
wagtdan bäri dowam edip gelýän meseleler has-da 
ýitileşdi. Luwluwyň Halapdan gaçmagy bilen gala 
Ryzwanyň gyzy Soltanşanyň dogany Emine Hatynyň 
ýolbaşçylygyna geçdi. Iki gün soňra bolsa Ýarykdaş 
Tugteginiň maslahaty bilen Halap häkimiýetini ele 
almagy başardy. Başga çeşmelere görä bolsa, soltan 
Muhammet Tapar tarapyndan Rahbe we Halap 
häkimiýeti berlen we şäheri has aňsat eýelemek 
maksady bilen Rahbede ýerleşen Akşunkar Porsugy, 
Halapdan çykyp gündogara gaçyp barýan Luwluwy 
birnäçe adam iberip hile bilen öldürmegi başarypdyr. 
Soňra Rahbeden çykyp Halaba hereket etdi. Luwluwyň 
ýanyndaky käbir emirler Halap häkimiýetini eýelemek 
üçin Halaba hereket etseler-de, Ýarykdaş olardan 
öňürtiläp, Emine hatyndan häkimiýeti basyp aldy. 
Balise ýeten Akşunkar bolsa (1117-nji ýylyň Nowruz 
aýy), Ýarykdaşa we Halap halkyna ilçi ugradyp, 

---

183 
şäheriň özüne berilmegini talap etse-de, jogap 
bolmady. Şeýlelikde, Halaba häkim bolup bilmedik 
Akşunkar Balisden Humusa, soňra Tugteginiň ýanyna 
Damaska gitdi. Tugtegin ony örän gowy garşylady we 
Halaby basyp almak üçin kömek etjekdigine söz berdi. 
Şeýlelikde, Halap häkimiýetiniň başyna geçmegi 
başaran Ýarykdaş ilki bilen Luwluwy öldüren esgerleri 
jezalandyrdy, bulardan käbirleri Halapdan gaçyp, 
Akşunkara sygyndy. 
Soňra Halap häkimiýetini elden bermezlik, 
ýagny Akşunkaryň hereketleriniň öňüni almak üçin 
Ýarykdaş Luwluwyň ýandaşy Mardin Artykly emiri 
Ilgaza we Antakyýa Haçparaz şazadasy Rožere hat 
ugradyp, olary kömege çagyrdy. Bu çakylyga güýçleri 
bilen Halap sebitlerine gelen Rožer Ýarykdaş bilen 
baglaşan şertnamasyna görä, Mekgä giden hajylaryň 
paç töläp geçýän Halap-Seleniýe-Damask ýolundaky 
Kubbe galasyny we belli bir mukdarda pul aldy. 
Şeýdip, Ýarykdaşyň Halaby elde saklamak üçin Rožer 
bilen baglaşan şertnamasynyň netijesinde Halap 
Seljukly döwletiniň şonsuz hem durnuksyz syýasy we 
ykdysady ýagdaýy has-da erbetleşdi. Heniz döwletiniň 
başyna geçenine bir aý dolmadyk Ýarykdaş, 
Luwluwyň edişi ýaly, şäher galasyna çykyp ol ýerdäki 
goşunbaşylary ýok edip, galany dolulygyna eýelemäge 
synanyşdy. Ýöne ol bu hereketlerine başlamanka, onuň 
niýetini aňan baştutanlar Emine hatynyň başda 
durmagynda, Soltan şanyň aýal doganlarynyň buýrugy 
bilen tutduryp, Halapdan kowdular. Köp wagt 
geçmänkä, Ýarykdaşyň ýerine Halap goşun baştutany 
Abylmaýal Muhsini bellediler. Galanyň goşunbaşy-

---

184 
lygyna bolsa Ryzwanyň kömekçilerinden birini 
bellediler.