U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Kirish usullari 

---

198 
Fayllarni himoya qilish zarurati fayllarga kirish imkoniyatining 
bevosita natijasidir. Boshqa foydalanuvchilarning fayllariga kirishga 
ruxsat bermaydigan tizimlar himoyaga muhtoj emas. Shunday qilib, 
kirishni taqiqlash orqali biz to‘liq himoyani ta’minlashimiz mumkin. 
Shu bilan birga, siz hech qanday himoyasiz erkin kirishni 
ta’minlashingiz mumkin. Umumiy foydalanish uchun ikkala 
yondashuv ham juda ekstremaldir. Nima kerak - bu boshqariladigan 
kirish. Xavfsizlik mexanizmlari amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan 
fayllarga kirish turlarini cheklash orqali kirishni boshqarishni 
ta’minlaydi. Bir nechta omillarga bog‘liq holda kirishga ruxsat 
beriladi yoki rad etiladi. Bir necha xil operatsiyalar turlarini 
boshqarish mumkin: 
 Read. Fayldan o‘qish. 
 Write. Faylni yozish yoki qayta yozish.
 Execute. Faylni xotiraga yuklash va uni bajarish. 
 Append. Fayl ohiriga yangi ma’lumot qo‘shish. 
 Delete. Faylni o‘chirish va qayta foydalanish uchun joyni 
bo‘shatish. 
 List. Fayl nomi va atributlarining ro‘yhati. 
Fayl nomini o‘zgartirish, nusxalash va tahrirlash kabi boshqa 
operatsiyalarni ham boshqarish mumkin. Biroq, ko‘plab tizimlar 
uchun ushbu yuqori darajadagi funksiyalar pastki darajadagi tizim 
chaqiriqlarini amalga oshiradigan tizim dasturi tomonidan amalga 
oshirilishi mumkin. Himoya faqat pastki darajada ta’minlanadi. 
Masalan, faylni nusxalash oddiygina o‘qish talablari ketma-ketligi 
bilan amalga oshirilishi mumkin. Bunday holda, o‘qish huquqiga ega 
foydalanuvchi, shuningdek faylni nusxalash, chop etish va 
boshqalarga olib kelishi mumkin. Ko‘plab himoya mexanizmlari taklif 
qilingan. Ularning har biri o‘zining afzalliklari va kamchiliklariga ega 
va mo‘ljallangan maqsadga mos bo‘lishi kerak. Tadqiqot guruhining 
faqat bir nechta a’zolari foydalanadigan kichik kompyuter tizimi, 
masalan, tadqiqot, moliya va kadrlar operatsiyalari uchun 
foydalaniladigan yirik korporativ kompyuter kabi himoya turlariga 
muhtoj bo‘lmasligi mumkin.