Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Миелинсиз ва миелинли нерв толаларида


Download 1.06 Mb.
bet24/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Миелинсиз ва миелинли нерв толаларида

кузгалишнинг утказилиши


Миелинсиз нерв толаларида кузгалиш бутун мембрана буйлаб узлуксиз равишда таркалади. Бунга сабаб шуки, миелинсиз нерв толасида натрий каналлари мембрана юзасида бир текисда таксимланган.


Миелинли толаларда харакат потенциали толанинг факат миелин билан копланмаган Ранвье бугилмаларидан «сакраб-сакраб» таркалади. Бунга сальтотор утказилиш дейилади. Импульсни миелинли толада сальтотор таркалишига сабаб натрий каналларининг мембрана юзасида бир текисда таксимланмаганлиги. Ранвье бугилмалари сохасида натрий каналларининг сони миелинсиз тола мембранасидаги микдордан 200 марта ортик.
Миелинсиз толаларда кузгалишнинг узлуксиз утказилишига нисбатан сакраш тарзида таркаллиши афзалрок: утказилиш тезлиги бир неча марта юкори, бунга сарф буладиган энергия микдори анча кам булади.


Кузгалишнинг нервдан мускулга утиши


Нерв толасидан у билан иннервацияланувчи хужайра – мускул, нерв ёки без хужайрасига кузгалишнинг утишини таъминлайдиган тузилма синапс деб аталади. МНТда хам, периферияда хам барча синапсллар учта асосий элемент: пресинаптик (синапсдан олдинги) мембрана, постсинаптик (синапсдан кейинги) мембрана ва синапс йиригидан иборат эканлиги электрон микроскопик тадкикотларда курсатиб берилган. Нерв охирини копловчи мембрана пресинаптик мембрана деб аталади. Синапснинг бу кисми анча мураккаб булиб, узига хос нейросекретор аппаратни ташкил килади. Бу ерда нерв импульсини утказувчи воситачилар – медиаторлар сакланади ва ажралиб чикади. Улар иннервация килинган хужайрага кузгатувчи ёки тормозловчи таъсир курсатади.
Тинчлик пайтида медиатор синаптик пуфакчаларда булади. Нерв охирига импульс келганда, бу пуфакчалар ёрилади ва медиатор синапс йиригига куйилади. Синаптик пуфакчалардан синапс йиригига медиатор ажралиб чикишида Са++ ионлари мухим роль уйнайди. Са++ ионлари тукималараро суюкликдан нерв охирларига кириб, медиаторни пуфакчалардан ажралишини таъминлайди. Синапс йиригининг кенглиги тахминан 10-40 нм. Медиатор диффузияланиб утиб, иннервацияланадиган хужайранинг мембранасига таъсир этади. Постсинаптик мембранада медиаторга нисбатан жуда юксак сезгирликка эга булган рецепторлар бор. Медиатор таъсирида постсинаптик мембрананинг Na+ ва K+ ионлари учун утказувчанлиги узгаради, ушбу мумбрана деполяризацияланади ва постсинаптик потенциал вужудга келади. Постсинаптик потенциал критик даражага (20-25 мВ) етгач, мембрананинг синапсдан ташкари кисмларида мускул толаси буйлаб таркаладиган харакат потенциали вужудга келади.
Синапсдан кузгалишнинг утказилишидаги бирин-кетин руй берадиган ва бир-бирига боглик жараёнлар куйидагилардан иборат: нерв импульси→ Са++ ионларининг нерв охирига утиши→ синаптик пуфакчалардан медиатор ажралиши→ медиаторни постсинаптик холинорецепторларга таъсир этиши→ постсинаптик мембрананинг Na+ ва K+ ионлари учун утказувчанлигининг узгариши→ постсинаптик потенциал хосил булиши→ ХП критик микдорга етиши→ ХП вужудга келиши.

Холинэстераза ва унинг нерв-мускул бирлашмаси


жараёнлариаги роли

Холинэстераза – ацетилхолинни парчалайдиган фермент. Унинг микдори синапслар атрофида юкори. Ацетилхолин, унинг синтезини таъминловчи фермент – холинацетилаза ва ацетилхолинни парчаловчи фермент – холинэстераза холинергик синапсдаги медиатор тизимини ташкил этади. Бу тизим тузилмаларидан бирортаси ишдан чикса, нерв-мускул бирлашмаси хам ишдан чикади. Масалан, холинэстеразанинг ингибиторлари – эзерин, галантамин таъсирида нерв-мускул синапсида кузгалиш утказилишининг бузилиши руй беради.





Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling