V. А. Kostetskiy

MEHNAT QONUN HUJJATLARINING MANBALARI 
Mehnat huquqining negiz bo‘luvchi manbalari Konstitutsiya va Mehnat 
kodeksi, ularning amal qilishi butun O‘zbekiston Respublikasi hududiga tatbiq 
etiladi hamda Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi (23-modda), Xalqaro 
Mehnat Tashkilotining konvensiyasi (2-modda), respublika Prezidenti farmon- 
lari, qonunlar va Vazirlar Mahkamasining qarorlari, bosh, sohaviy va boshqa 
kelishuvlar hamda jamoa shartnomalari hisoblanadi. 
Mehnat huquqining xususiyati shundan iboratki, amalda har qanday masa- 
la, agar bunday qaror Mehnat kodeksi qoidalariga zid bo‘lmasa va xodimning 
ahvolini yomonlashtirmasa, mehnat shartnomasi (kontrakti) asosida hal etilishi 

---

101 
Har kim mehnat huquqlarini amalga oshirish va 
himoya qilishda teng imkoniyatlarga ega. 
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi, 
4-modda 
Har bir shaxsning mehnat huquqlarini himoya qilish ka- 
folatlanadi, bu himoya mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari- 
ga rioya qilinishini tekshiruvchi va nazorat qiluvchi organlar, 
shuningdek mehnat nizolarini ko‘ruvchi organlar tomonidan 
amalga oshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi, 
8-modda 
mumkin. Aks holda kontrakt noqonuniy hisoblanadi. Misol uchun, aksiyador- 
lik jamiyatida 9 soat davom etadigan ish kuni belgilangan bo‘lsa, bu mehnat 
to‘g‘risidagi qonunlarning buzilishi hisoblanadi. 
MEHNATGA OID MUNOSABATLAR SUBYEKTLARI 
Mehnatga oid munosabatlar ishtirokchilari (subyektlari) quyidagilardir: 
— xodim: 16 yoshga to‘lgan, mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan 
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi 
bo‘lmagan shaxslar; 
— ish beruvchi: mulkchilik shaklidan qat’i nazar har qanday korxona 
hamda 18 yoshga to‘lgan shaxslar; 
— mehnat jamoasi: mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan korxona 
xodimlari; 
— xodimlar va ish beruvchilarning vakillik idoralari: kasaba uyush- 
malari va ularning korxonalardagi saylab qo‘yiladigan idoralari.