Va ularni olish usullari
Download 122.22 Kb.
|
Reja m a’lumotlar va bilimlar. Asosiy tushunchalar-fayllar.org
в
Bilimlarni izohlash ---- ► Psixologikli: 1)psixik timsollar; 2) fahmlovchi modellar. ---- ► Intellektualli: 1) muammoli sohadagi obyektlar haqidagi faktlarni, ushbu obyektlarning hossalari va ular orasidagi bog’lanish munosabatlarini saqlovchi ma’lumotlar; 2) muammoli sohada kechayotgan jarayonlar tavsivlari; 3) muammoli soha doirasida bir xil tipli masalalarni yechish uslublari haqidagi axborotlar. ------ ► Formalli-mantiqiy: maxsus protseduralar yordamida muammoli soha haqida xulosalar chiqarishda yangi bilimlarni olish uchun qo’llaniladigan formallashgan axborotlar ------ ► Axborotl i-texnologiyal i: EHM xotirasida saqlanuvchi va intellectual daturlar bilan ishlashda foydalaniladigan strukturalashtirilgan axborotlar 4.1-rasm.Bilimlarni izohlash B unda: - psixologikli- bilimlarni psixologlar izohlaydi; - intellektualli - bilimlarni SI sohasidagi mutaxassislar izohlaydi; - formalli-mantiqli- bilimlarni mantiqchilar izohlaydi; - axborotli-texnologokli - bilimlarni pragmatik-daturchilar va axborot tizimlarni yaratuvchilar izohlaydi. Bilimlarni manbalardan olish xarakterlariga, foydalanish hamda ishonchlilik darajalari va maqsadga bog’liqligiga qarab sinflash 4.2-rasmda keltirilgan [1]. 77 Bilimlarni olishning manbalariga qarab ular aprior va hosil qilinadigan bilimlarga bo’linadi [1]. Aprior bilimlar MBni o’z ichiga olgan intellektual tizim(IT)lar o’z faoliyatini boshlanguncha undagi MBda aniqlanadi va to’planadi. Aprior bilimlardan farqli ravishda, hosil qilinuvchi bilimlar MBdan foydalanish jarayonida shakllantiriladi. Ushbu bilimlarning manbalari sifatida exspertlar, tashqi sun’iy kuzatuvchi qurilmalar (turli xildagi datchiklar, timsollarni angllash mexanizmlari va h.k) hamda intellektual tizim doirasida bilimlarni hosil qilish va xulosalash qoidalari hamda protseduralari bo’lishi mumkin. Bilimlardan foydalanish aspektlariga qarab ularni deklarativli (faktlar, ma’lumotlarning tavsifiy tipi), protsedurali (qandaydir muammoli sohada bir xil tipdagi masalalarni yechish uslublari haqidagi axborotlar) va metabilimlarga (bilimlar haqidagi bilimlar) ajratish mumkin [1]. Deklarativ bilimlar obyektlarni va ular orasidagi munosabatlarni tavsivlash uchun qo’llanildi. 78 Protsedurali bilimlar - o ’zini-o’zi izohlovchi bilimlardan iborat bo’lib, protseduralarni tavsiflashda qo’llaniladi. Bu protseduralarda PrSning hamda uning MBdagi modellari o’zgarishi bilan bog’liq harakatlari dasturlashtirilgan bo’lishi mumkin. Bunda bilimlar bazasining ba’zi qismlarini qayta ishlovchi maxsus protseduralar nabori joriy holatni ifodalaydi. Metabilimlar ko’p hollarda bilimlar haqidagi bilimlar shaklida aniqlanadi va bilimlardan foydalanish prinsiplari haqidagi umumiy ma’lumotlardan iborat bo’ladi. Metabilimlar tipiga protsedurali bilimlarni tanlash va qo’llashni boshqarish strategiyalari ham kiradi. Bundan tashqari ba’zi adabiyotlarda bilimlarni quyidagi tiplarga ajratishadi [2-4]: • interfeysli - atrof-muhit bilan aloqa qiluvchi bilimlar; • muammoli- PrS haqidagi bilimlar; • protsedurali - masalarni yechish usullari haqidagi bilimlar; • strukturali - operatsion tizimlar haqidagi bilimlar; • metabilimlar - bilimlarning hossalari haqidagi bilimlar. Maqsadga yo ’naltirilganlik nuqtai-nazaridan bilimlarni extensionalli (aniq, tashqi) va intensionalli (abstraktli, maqsadli) tiplarga ajratish mumkin [2 4]. Extensionalli bilimlar haqiqiy olamdagi obyektlar haqidagi faktlarni ifodalaydi. Ushbu bilimlarga misollar sifatida relyatsion bazalarni keltirish mumkin: 1) "Axmedov avtomobilga ega "; 2) "Yerdan quyoshgacha bo’lgan masofa 150 mlrd. km"; 3) "To’rtburchak-bu geometrik figura ". Download 122.22 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling