Va ularni olish usullari
Download 122.22 Kb.
|
Reja m a’lumotlar va bilimlar. Asosiy tushunchalar-fayllar.org
Bilimlar injeneriga quyidagilar kerak:
- «ahmoqona» savollarni bermasligi uchun predmet sohasi bo'yicha maxsus adabiyotlar bilan tanishish (shunchaki «ahmoqona» savollar juda ham kerak bo'ladi), shuningdek, «kutish paketlari» sonini oshirish [19]; eshitishni bilish va to'g'ri savollar berish; - «imtihon oluvchi emas, o'quvchi» roliga moslashish; - kongnitiv psixologiya modellarini, shuningdek, ekspert bilimlaridan aniq strukturalarni ajratib olish uchun bilimlarni tasvirlash modellarini tushunish. Har qanday hamkorlik faoliyatida tadqiqotchilarning shaxs, xulq - atvor, ilmiy fikrlash uslubi kabi psixologik xususiyatlari katta ahamiyatga ega. Ilmiy xodimlarning turli sinflari mavjud. Misol sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: - tashabbuskor(initsiator) - istiqbolli muammolarga tezda javob beradi, ya’ni, birinchilardan bo'lib masalani noaniqlik elementlari bilan yechish lozimligini sezadi; - tashxischi(diagnost) - masala yechimining kuchli va kuchsiz tomonlarini baholay olish qobiliyatlariga ega; - erudit yaxshi xotiraga ega, ikir - chikirlarga juda e’tiborililigi va tartiblilikka erishishi bilan ajralib turadi; 86 - hunarmand - boshqalarning yomon rasmiylashtirgan g'oyalarini amalga oshirish imkoniga ega; - didli (estet) - ajoyib natijalarga olib keluvchi muammolarni tadqiq qilishga intiladi, sinchkovlik talab qiladigan mehnatga moyil emas; - uslubiyotchi - izlanishlarning uslubiy tomonlari bilan qiziqadi; - mustaqilfikrlovchi - muammoni mustaqil hal qilishga intiladi; - fanatik - o'zining ilmiy muammosiga fidokorona qiziqadi va atrofdagilardan ham shuni talab qiladi. Ilmiy xodimning qaysi tipga tegishliligi bilvosita usullar (shaxsiylik testlari, intellekt testlari, kongnitiv usullar, loyihali usullar) yordamida aniqlanadi. Ekspert ro’li uchun tashabbuskor, erudit, tashxischi va hunarmand to'g'ri kelsa, bilimlar injeneri roliga esa - tashxischi, uslubchi, erudit va initsiator to'g'ri keladi. Bunda turli tipdagilarning biriktirilishi yaxshi natija beradi. Masalani yechishga yondashish, nuqtai - nazar, fikrlash yo'li, xotira va h.k. laming farqlanishi tufayli bunday juftlikdagi ishtirokchilar qo'yilgan maqsadga har tomonlama yondashishadi. Natijada farazlar, g'oyalar, alternativ variantlarning umumiy soni ortadi, bu esa bilimlar maydonining boyishiga olib keladi. Biroq yuqorida sanab o'tilgan turlardan tuzilgan birikmalarning hammasi ham o'zaro ta’sirni yaxshilamaydi, ba’zi bir turlar(masalan, fanatik, didli, mustaqil fikrlovchi, hunarmand) ijodiy munosabatda odatda sust moslashadi. Bu esa samarali muloqot jarayonini qiyinlashtiradigan yashirin va oshkor qarama-qarshiliklarning yuzaga kelishiga olib keladi. Juftlikda boshlovchilik qilish ham katta ahamiyatga ega. Ixtiyoriy muloqotda bir tomon odatda boshlovchi mavqeini egallaydi, ko'pincha bu rolni intervyu oluvchi, ya’ni bilimlar injeneri egallaydi. Muloqotda boshlovchining roli ekspertga jarayonni ortiqcha detallashtirishga imkon bermasdan bilimlar injeneriga bilimlar maydonini yaratish jarayonini tizimlashtirish va yo'naltirishga imkon beradi. Boshqa tomondan, dogmatizm va qat’iyatlilik adekvat bo'lmagan maydonga olib kelishi mumkin. 2) «Umumiy kod»ni o'rnatish. O'zaro munosabatning lingvistik holatini (tushunchalar lug'atini aniqlab olish) yaratish uchun ishtirokchilar «obyekt (ya’ni, izlanish olib borilayotgan predmet sohasi) va bilimlar injeneri o'rtasidagi masofani» qisqartirishga harakat qilishi lozim. Asosiy tushunchalarni aniqlab olish kerak, ya’ni BBning lug'atli asosini, detallilik darajasini va tushunchalar orasidagi o'zaro aloqalarni ishlab chiqish lozim. Umumiy kodni o'rnatishda ikkita til, ya’ni muhandis tili va ekspert tilidan foydalaniladi. Muhandis tili uchta tashkil etuvchidan iborat: 1) Tayyorgarlik davrida maxsus adabiyotlardan olgan predmet sohasida ishlatiladigan atamalar; 2) Predmet sohaga talluqli umumiy atamalar; 3) Hayotiy (tabiiy) suhbat tili. Ekspert tili esa quyidagi tashkil etuvchilardan iborat: 1) Predmet sohasiga talluqli atamalar; 2) Umumiy atamalar va hayotiy til; 87 3) Ekspert ish jarayonidagi neologizm - yangi kasbiy terminlar. 4.4-rasm. Umumiy kod. Download 122.22 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling