Yil “J t o f L / y I l “/ ? Ilmiy ish asoslari

6-mavzu. Ilmiy o‘qish: shakl, maqsad, natijalar. Ilmiy o ‘qish shakllari
(Dars 1)
Ilmiy o ‘qishning quyidagi turlarini farqlash kerak: ko'rib o ‘qish, tanishib o cqish, 
o ‘rganib o ‘qish.Manba bilan tanishish odatda, ko‘rib o ‘qishdan boshlanadi. Bu hali 
ilmiy matnni o ‘rganish emas, bunda mundarija, predmet ko‘rsatgichi, annotatsiya, 
kirish va xulosa, foydalanilgan adabiyotlar rocyxati o ‘rganib chiqiladi. Bunday 
o ‘qishdan maqsad muallifning umumiy nuqtai nazari va u koctarib chiqqan muammo, 
ishning tuzilmasi, o ‘rganilayotgan muammolar doirasi, eng ahamiyatli tushunchalar 
haqida tasavvurga ega bo‘lishdir.
7-mavzu. Ilmiy o6qish: shakl, maqsad, natijalar. Ilmiy o ‘qish shakllari
(Dars 2)
Ilmiy matnni batafsil tadqiq etish, o ‘rganish uni o 4qishdan boshlanadi, Maqsad 
o ‘qilgan matn haqida umumiy tasavvurga ega bo‘lish: unda mavjud bo‘lgan axborot 
turlari haqida, ularning o ‘rganilayotgan mavzuga tegishlilik darajasi, bayon etishning 
xarakteri va uslublari, bo‘lim va boblami tashkil qilish tamoyillari kabi chuqur 
unsurlari haqida umumiy tasavvurga ega bo ‘lish hamda manba bilan keyingi ish olib 
borishning strategiya va taktikasini aniqlab olishdir.
2-modul. Ilmiy tadqiqot olib boorish talablari
8-mavzu. Lingvistikada uslublar. Tadqiqot uslubini tanlash 
ilmiy ishning eksperimcntal bazasi
Uslub haqida tushuncha. Tadqiqot uslubini tanlash. Til materiali manbalari. 
Kuzatuv natijalarini qayd etish. Xususiy bilimni aniqlash. Eksperiment va 
tadqiqotning eksperimental bazasi. Eksperiment - olg‘a surilgan taxminlaming 
haqiqiyligini, maqsadga yocnaltirilganligini tekshirish yoki obyektiv jahonning 
qonunlarini aniqlash. Eksperiment jarayonida tadqiqotchi o‘rganilayotgan hodisaga 
aralashib, uning “tabuy” oqimini o ‘zgartiradi. Tajribaning bir shartini yo4q qilib, 
boshqalarini 
istisno 
qiladi, 
uchinchisini 
kuchaytiradi yoki 
kuchsizlashtiradi 
Eksperimentning bunday imkoniyatlarida uning kuzatuvdan afzalligi namoyon boTadi. 
Chunki u hodisani “s o f ’ ko‘rinishda o‘rganish imkoniyatini beradi. Bunda qocshimcha
6

---

omillar olib tashlanadi. Eksperimentning natijalari birinchi tadqiqotchidan mustaqil 
tarzda boshqa tadqiqotchi tomonidan olinsa. ishonchli hisoblanadi. Eksperimental baza 
ham individual labaratoriya chegarasidan chiqib ketgan. Eksperiment miqyosi va u 
asoslangan nazariy bilim darajasi hamda berishi lozim bo‘lgan natijasi zamonaviy 
laboratoriya, poligon, tajriba uchastkalari aslida yaxlit о 4a murakkab ishlab chiqarish 
jarayoni hisoblanadi. Eksperementlarda eng yangi texnika, asbob-uskunalar ishlatiladi 
va ularga yuqori malakali personal xizmat qiladi.