‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. S u L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni
Download 6.31 Mb. Pdf ko'rish
|
ek 517 7 tayi-3-0002
- Bu sahifa navigatsiya:
- Y erlarn i m u h o fa z a la sh va ulardan o q ilo n a fo y d a la n ish .
buzilgan yerlar
deyiladi. S an o ati kuchli rivojlangan hududlarda b u n d a y yerlar k o 'p l a b m a y d o n l a r n i i s h g 'o l e t a d i. T o g ‘- k o n s a n o a t i , i n s h o o t l a r i , e n e r g e t i k a o b y e k t l a r i, yirik i n d u s t r l a s h g a n a h o li p u n k t l a r i a t r o f i d a (ch iq in d ilar «qabriston»i) b u n d a y yerlar k o 'p l a b u c h r a y d i. A y n i q s a , fo y d a li q a z i l m a k o n l a r i d a n o c h i q u s u l d a fo y d a la n ilg a n d a te v a r a k - a tr o f d a g i t u p r o q l a r g a k a t t a z a r a r yetkaziladi. Vaholanki, hozirgi p aytda dunyodagi k o n la rn in g 80% i ochiq usulda qazib olinadigan konlardir. K o n jo y la sh g a n m a y d o n n in g tuproq q a tl a m i to 'l a l i g i c h a buzib t a s h l a n a d i . B undan tashqari, kon o 'rn ig a nisbatan o ‘n m a rta d a n k o 'p r o q m a y d o n i n i n g ta biiy s h a r o i t l a r i y o m o n l a s h a d i . B u n d a y h u d u d l a r d a tu p r o q n i n g suv, fizik va biologik xususiyatlari yom onlashadi, m o d d a la r n in g tuproqdagi tabiiy geokimyoviy migratsiyasi izdan chiqadi, eroziya va deflyatsiya kuchayadi, yer usti va osti suvlarining rejimi buzilib, ifloslanadilar. In s o n iy at y u q o rid a g i b ir q a to r salbiy j a r a y o n l a r tufayli so'nggi ellik yilda 50 m il.g ek tar unumdor yerlarni y o ‘qotdi. H o z i r esa kun ig a o ‘r t a c h a 4 - 5 ming g ek tar yer ta s h la n d iq yerlarga aylanmoqda. B u n d a n tashqari, turli salbiy antropogen t a ’sirlar natijasida d u n y o b o ‘yicha yiliga 5 mln. g ek tar yer « c h o ‘llashmoq»da. Y erlarn i m u h o fa z a la sh va ulardan o q ilo n a fo y d a la n ish . Y u q o rid a g i boMimlardan m a ’lum b o ‘ldiki, turli a n tropoge n t a ’sirlar natijasida tu p ro q la rd a bir qator salbiy o ‘zgarishlar r o ‘y b e r a r ekan. Bu o ‘z g a ris h la r tuproqlarning asosiy xususiyati b o ‘lgan u n u m d o r l i k n in g pasayishiga va o x i r - o q i b a t d a esa tup ro q n in g biosferadagi ekologik funksiyasini izdan chiqarib, o g ‘ir ekologik va iqtisodiy m uam m olar yuz berishiga olib keladi. Bu o ‘z navbatida tu p ro q la rn i muhofazalash va ulardan oqilona foydalanishni taqozo etadi. Yerlarni muhofazalash va ulardan oqilona foydalanish deyilganda ushbu maqsadlarga qaratilgan tashkiliy, texnologik, iqtisodiy, huquqiy, muhandislik va boshqa chora-tadbirlar majmui tushuniladi. Tuproqlar eroziyasi va deflyatsiyasining oldini olish va ularga qarshi kurash yerlarni muhofazalashdagi markaziy masalalardan biri hisoblanadi. Eroziyaning oldini olishga qaratilgan tadbirlar quyidagi 4 ta guruhga b o ‘linadi. Download 6.31 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling