‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. S u L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni

0 ‘rm on-m eIiorativ tadbirlar. 
Bu g u r u h g a tu p ro q la rn i 
eroziya va deflyatsiyadan himoyalovchi o ‘rm onzorIarni saqlab 
qolish va yangidan barpo etish, jarliklar kengayishining oldini 
oluvchi d a r a x t z o r l a r n i v u judga k e ltiris h , s h a m o l g a q a rs h i 
ihotazorlar barpo etish, qumliklarni k o ‘ch ishdan saqlovchi va 
m u s t a h k a m l o v c h i o ‘simlik q o p l a m i n i s h a k l l a n t i r i s h , suv 
havzalarini himoyalovchi daraxtzorlarni b a r p o etish va boshqa

---

shu kabi o 'rm o n c h ilik k a daxldor tadbirlar kiradi. Tuproqlarni 
deflyatsiyadan himoyalashda ihotazorlarning ahamiyati kattadir. 
U l a r n i n g s h a m o l d a n h i m o y a lo v c h i t a ’siri d a r a x t tu ri va 
balandligi, zichligi ham da tuproqning xususiyatlariga q arab 400 
m etrgacha yetishi mumkin. 0 ‘zbekiston sharoitida balandligi 6 -
8 metrga yetgan ihotazor 60-250 metrgacha masofadagi tuproqni 
sham oldan saqlay oladi.
Q u m l i k l a r n i s h a m o l t a ’sirid a k o ‘c h i s h i d a n s a q l a s h d a
fitomelioratsiya, y a ’ni seien, shuvoq, yulg'un, qum qiyog'i va 
boshqa c h o ‘l o ‘simliklaridan tashkil topgan m ustahkam o'simlik 
q o p l a m i n i v u j u d g a k e l t i r i s h h a m d a s a k s o v u l , k a n d i m ,
q u y onsuyak kab i c h o ‘1 butalaridan o 'rm o n z o rla r barpo etish 
yaxshi Samara beradi.
4. 
G idrotexnik tadbirlar. 
Bu qiyalik yerlarda suv tezligini 
tartib g a soluvchi gidrotexnik qurilm a va inshootlarni barp o
etishga q a r a t i l g a n ta d b i r l a r b o ‘lib, o ‘z ichiga suv oqim ini 
yo'naltiruvchi dam balar, m ustahkam qoplamali sharsharalar, 
selxonalar, zinapoyasimon ariqlar qurish, sug'orish tarmoqlarini 
qattiq q o p la m a la r bilan qoplash, beton ariqlar, quvurlar, turli 
plastik shlanglardan foydalanish, nishabligi yuqori(> 10°) b o i g a n
qiyaliklarda ekinlar uchun terrasalar barpo etish kabi usullarni 
o ‘z ichiga o la d i. Bu g u ruhda gi c h o r a - t a d b i r la r asosan suv 
eroziyasining oldini olishda ko 'p ro q qo'llaniladi.
Yerlami sho‘rlanishdan himoyalashda quyidagilarga amal qilish 
zarur: s h o ‘r sizot suvlarini yer yuzasiga m e ’yoridan ortiqcha 
yaqinlashuviga y o ‘l qo'ymaslik, sizot suvlarni oqib chiqib ketishi 
uchun vertikal va gorizontal zovur(drenaj)lar barpo etish va ularning 
yaxshi ishlashini t a ’minlash, ortiqcha sho‘rlangan suvlar bilan 
ekinlami sug'ormaslik, yerlaming vaqtida sho‘rini yuvish, ekin turini 
to'g'ri tanlash.