Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Download 1.99 Mb. Pdf ko'rish
|
JINOYAT HUQUQI KURSI 1 tom
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4-§. Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi JK 13-moddasi
- JK 13-moddasi 1-qismiga
- NOTA BENE ! Qonunni e’lon qilish
- NOTA BENE ! Qonunning kuchga kirishi
- NOTA BENE !
|
Xalqaro xarakterdagi jinoyat – bu xalqaro jinoyatlar doirasiga kirmaydigan, lekin xalqaro shartnomalarda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli xatti-harakatlardir. Xalqaro jinoyatlardan farqli o‘laroq, xalqaro xarakterdagi jinoyat uchun javobgarlik davlatning emas, balki shaxsning zimmasiga yuklanadi 1 .
xarakterdagi bir qator jinoyatlar tarkibi ko‘rsatilgan: terrorizm, qalbaki pullar, aksiz markalari, qimmatbaho qog‘oz yoki markalar (qalbaki tangafurushlik) tayyorlash va tarqatish; marodyorlik va boshqalar. Jinoyat kodeksi amal qilishining universal prinsipi jinoyat sodir etilgan joyga bog‘liq emas, u O‘zbekiston hududidan tashqarida, ya’ni chet davlatlar hududida yoki hech qaysi davlatga tegishli bo‘lmagan daxlsiz joylar (masalan, ochiq dengiz, havoda, Antarktida)da sodir bo‘lishi mumkin. Mazkur tamoyilga amal qilishning yagona sharti konkret xatti- harakatning xalqaro xarakterdagi jinoyat sifatida xalqaro shartnomalarda yoki O‘zbekiston Respublikasi bitimlarida nazarda tutilganligi hisoblanadi. Xususan, bunday shartnomalarga Terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash to‘g‘risidagi Xalqaro Konvensiya 2 , Yollanma jinoyatchilarni yollash, ulardan foydalanish, moliyaviy ta’minlash va o‘qitishga qarshi kurash to‘g‘risidagi Xalqaro Konvensiya 3 , Odamlarni garovga olishga qarshi kurash to‘g‘risidagi Xalqaro Konvensiya 4 kabi hujjatlar misol bo‘la oladi. 1
Қаранг: Большой юридический словарь. Под ред. А.Я. Сухарева, В.Е. Крутских. М., ИНФРА, 2000, стр. 479-
б. 2
Қаранг: Терроризмни молиялаштиришга қарши кураш тўғрисидаги Халқаро Конвенция (Нью-Йорк, 2000 й. 9 декабрь, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 2001 й. 12 майдаги 225-II-сон қарори билан ратификация қилинган, Ўзбекистон Республикаси учун 2002 й. 10 апрелдан бошлаб кучга кирган). 3
Қаранг: Ёлланма жиноятчиларни ёллаш, улардан фойдаланиш, молиявий таьминлаш ва ўқитишга қарши кураш тўғрисидаги Халқаро конвенция (Нью-Йорк, 1989 й. 4 декабрь, Ўзбекистон Республикасининг қўшилиши Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1997 й. 26 декабрдаги 555-I-сон қарорига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси учун 2001 й. 20 октябрдан бошлаб кучга кирган). 4
декабрь, Ўзбекистон Республикасининг қўшилиши Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1997 й. 26 декабрдаги 554-I-сон қарорига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси учун 1998 й. 18 февралдан бошлаб кучга кирган). 84
Bu tamoyil amal qilishining yagona sharti O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnoma va kelishuvlarida xalqaro xarakterdagi muayyan qilmish to‘g‘risida aniq chora-tadbirlarning borligidir. Shunday qilib, chet ellik shaxs (muhojir) yoki fuqaroligi bo‘lmagan shaxs O‘zbekiston hududida doimiy yashamay turib, ilgari xorijiy davlat jinoiy qonunchiligiga muvofiq tegishli javobgarlikka tortilgan bo‘lsa, uni O‘zbekiston Respublikasi hududida aynan o‘sha qilmishlari uchun qayta javobgarlikka tortib bo‘lmaydi. Bunda Kodeksning odillik prinsipiga asoslanganligi namoyon bo‘ladi.
qilish tartibini o‘rnatishga bag‘ishlangan bo‘lib, jinoyatni kvalifikatsiya qilishda qaysi qonun asosida ish olib borish yoki qaysi qonunni yetakchi qilib olish kerakligini nazarda tutadi. Bunda mamlakatimiz jinoyat qonuni qoidalariga xos bo‘lgan izchillik, tartib bilan ish ko‘rish va nihoyat Jinoyat kodeksining vaqt bo‘yicha ta’sir chegaralari o‘z ifodasini topdi. Ko‘rsatib o‘tilgan qoidalar shundan kelib chiqadiki, jinoyat qonunini to‘g‘ri qo‘llash quyidagi shart-sharoitlar yig‘indisiga albatta, mos kelishi kerak: – qonun ta’sir qilish davrini aniq belgilash zarurligi; – jinoyat sodir etilgan vaqtni aniqlash zarurligi. Yangi qonun kuchga kirmasdan turib jinoyat tugagan hollarda eski qonunni qo‘llash kerak. Agar jinoyat yangi qonun amal qilish vaqtida sodir etilgan bo‘lsa, jinoyat davomlimi, bir martalimi, qancha davom etishidan qat’i nazar, yangi qonunni qo‘llash bilan ish olib boriladi. JK 13-moddasi 1-qismiga ko‘ra, «qilmishning jinoiyligi va jazoga sazovorligi ana shu qilmish sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan qonun bilan belgilanadi» va shu orqali qonun amal qilishining vaqt chegarasi formulasini mustahkamlaydi. Qonunni qo‘llashning yagona sharti, jinoyat sodir etilgan vaqtda ushbu qonun amalda bo‘lishi, ya’ni O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qoidalari va O‘zbekiston Respublikasining 2012 yil 24 dekabrdagi «Normativ-huquqiy hujjatlar 85
to‘g‘risida»gi 342-sonli Qonuni (yangi taxrirdagi) 1 hamda jinoyat sodir etilgan vaqtda O‘zbekiston hududida bu qonunlarning albatta, ijro etilishi shart bo‘lgan holatlar nazarda tutiladi. JK 13-moddasi mazmuni eng muhim va barqaror ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladigan hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan yoki referendum o‘tkazish yo‘li bilan qabul qilingan va bir qancha muhim va qat’iy ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi hujjatlarnigina 2 emas, balki jinoyatchilik va jazolash ishlarini aniqlashga ta’sir etuvchi normativ-huquqiy hujjatlarni ham to‘laligicha qamrab oladi. Xususan, buzilishi jinoyat deb topiladigan xulq-atvor qoidalarini o‘rnatuvchi normativ-huquqiy hujjatlar ham qonun hisoblanadi, masalan, yo‘l harakati xavfsizligi qoidalari, O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining Intizom nizomi va boshqalar. Boshqacha qilib aytganda, qonun shunday bir normativ-huquqiy hujjatki, u albatta, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida yoki referendumda qabul qilingan, qonun sifatida tan olingan, shuningdek, mohiyati adolat va insonparvarlik tamoyillariga muvofiq keluvchi hujjatdir. Haqiqatan ham, ko‘pchilik hollarda sodir etilgan qilmishlarning xavflilik darajasi va shu bilan birga jinoiy jazoning og‘irligi, uni keltirib chiqargan oqibatlar ko‘rsatib o‘tilgan qoidalarning buzilishi natijasidami yoki yo‘qmi (masalan, Jinoyat kodeksi 266-moddasi 2-qismi), bu qilmishlarning ijtimoiy xavflilik darajasiga qarab aniqlanadi. Shunday qilib, qonun tushunchasi Kodeksning vaqt bo‘yicha ta’sir qilish nuqtai nazaridan quyidagi aktlar guruhini o‘z ichiga oladi: – O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi; – O‘zbekiston Respublikasining qonunlari; – O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlari; – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari; – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari; – vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralarining hujjatlari; 1
сонли Қонуни. (янги тахрирдаги )» //" Ўзбекистон Республикасининг Қонун хужжатлари тўплами", 2012 й., 52- сон, 583-б 2
сонли Қонуни 86
– mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari. Bu normativ-huquqiy hujjatlarning barchasi, ular O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan qilmishlarning jinoiyligi va jazoga sazovorligiga ta’sir ko‘rsatgan holdagina jinoyat qonuni sirasiga kiradi. Shuni nazarda tutish kerakki, sanab o‘tilgan aktlar guruhi jinoyatni va bu qilmishning jazolanishi kerakligini aniqlamaydi – bu O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining faqatgina o‘ziga xos alohida huquqidir, biroq bu aktlar u yoki bu harakatni jinoyat deb tan olishga yoki jinoyatdagi harakatsizlik va jamiyat uchun xavflilik darajasini aniqlashga ta’sir etadi. Masalan, Chet elda hisobvaraqlar ochish uchun ruxsatnomalar berish Tartibiga muvofiq «yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan chet el banklarida ochilgan hisobvaraqlarga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ruxsatisiz mablag‘larning hisoblab yozilishi ularni yashirish deb hisoblanadi» 1 , lekin uning jamiyatga xavfliligi va chet el valyutasini yashirishning jazolanishi esa, faqat Jinoyat kodeksi bilan aniqlanadi. JK 275-moddasi bo‘yicha javobgarlikka tortish uchun giyohvandlik vositalari, ularning analoglari yoki psixotrop moddalarni ishlab chiqarish, saqlash, hisobga olish, o‘tkazish, jo‘natish yoki tashish tartibini o‘rnatuvchi qoidalari amaldami, yangisi bilan almashtirilganmi, degan masalaga aniqlik kiritish kerak, ya’ni ushbu munosabatlarni tartibga soladigan normativ akt mavjudligini aniqlash kerak. Shaxsni jinoiy javobgarlikka tortishga doir qoidalarni qo‘llashda ularning O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va O‘zbekiston Respublikasining «Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida»gi Qonuniga muvofiqligi talab etiladi. Masalan, Konstitutsiyaning 16-moddasi 1- qismiga binoan, qonun Asosiy Qonunning prinsiplari va moddalariga zid bo‘lmaslik va ularni buzmaslik talablariga javob berishi lozim 2 . Bunda, 1
Қаранг: Чет элда ҳисобварақлар олиш учун рухсатномалар бериш Тартиби (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 22 январда 610-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилган, Ўзбекистон Республикаси Марказий Банки бошқаруви томонидан 1998 йил 28 мартда 390-сон билан тасдиқланган), 4.5- банд // Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси, 1999 й., 1-сон; 2003 й., 5-6-сон; Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2007й., 21- сон, 254-модда; 2008 й., 35-36-сон , 355-модда. 2
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси: Ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган. (2002 йил 27 январда ўтказилган 87
qonunni qabul qiluvchi organ kompetentligi, qabul qilinayotgan qonun statusiga mos kelishi muhim talab hisoblanadi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Qonuni faqatgina, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Prezident farmoni esa, faqat O‘zbekiston Prezidenti tomonidan qabul qilinadi. Agar normativ-huquqiy hujjatlar ko‘rsatilgan talablarga mos kelmasa, u huquq manbasi sifatida tan olinmaydi va o‘z-o‘zidan jinoyatni baholash ishlarida unga asoslanish mumkin emas. Agar sud ishni ko‘rishda to‘g‘ri qaror qabul qilishi uchun ahamiyatga ega bo‘lgan birorta normativ hujjatning Konstitutsiyaga mos kelmayotganligini aniqlasa, ishni to‘xtatish to‘g‘risida ajrim chiqaradi va barcha materiallarni Oliy sud yoki Oliy xo‘jalik sudlari raislariga yuboradi, ular «O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi to‘g‘risida»gi Qonunning 12-moddasiga muvofiq, masalani Konstitutsiyaviy sudda ko‘rib chiqish uchun kiritish huquqiga ega. Qonun O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi tamoyil va qonunlariga mos kelishi bilan bir vaqtda o‘z mazmuni, shakli, rekviziti bilan
O‘zbekiston Respublikasining «Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida»gi Qonuni tamoyillariga javob berishi kerak. Xususan, ushbu Qonunda uning mazmunidagi muayyan talablar, normativ-huquqiy умумхалқ референдуми натижаларига кўра ҳамда унинг асосида Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелда қабул қилинган Қонунига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси XVIII, XIX, XX, XXIII бобларига ўзгартиришлар ва қўшимчалар қиритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 11 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 89-моддасига, 93- моддасининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи қисмига тузатишлар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2008 йил 25 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 77-моддасининг биринчи қисмига ўзгартириш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 12 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 90-моддасининг иккинчи қисмига тузатиш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 32, 78, 93, 98, 103 ва 117 моддаларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 80-моддасининг 4-бандига, 81-моддасининг еттинчи қисмига, 83-
моддасига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13 ва 14- бандларига, 107-моддасининг биринчи қисмига, 110- моддасининг биринчи ва учинчи қисмларига, 111-моддасига ўзгартишлар ва қўшимча киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 80-моддасининг 5 ва 12-бандларига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13-бандига ҳамда 108, 109- моддаларига ўзгартишлар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августда қабул қилинган қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 99 ва 10-моддаларига ўзгартишлар киритилган.) – Т.: “Ўзбекистон”, 2017. – 7 б.
88
hujjatlar rekviziti, rasmiy mavzusining tasdiqlanganligi va boshqalar ko‘zda tutiladi. Shu bilan bir qatorda, ushbu Qonun normativ qoidalar shaklini mustahkamlash tartibini ko‘rsatadi: qonun va qarorlarni – Oliy Majlis; Prezident farmonini – Prezident; qarorlarni – Vazirlar Mahkamasi; buyruq va qarorlarni – vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralar; qarorlarni – mahalliy davlat hokimiyati organlari qabul qiladi. Huquqiy normalarni mustahkamlashning boshqa shakli mazkur talablarga rioya etmaslik sifatida e’tirof etilishi, shunga o‘xshash hujjatlarning o‘zi esa normativ- huquqiy deb tan olinmasligi lozim. Shu asnoda xatlar, maktublar, ko‘rsatmalar normativ-huquqiy hujjat deb tan olinmaydi va bu haqda S.Murotxo‘jayev murojaati natijalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining qarorida ko‘rsatilgan edi 1 .
qo‘llanilishi shartligi hisoblanadi. Nazarda tutish kerakki, me’yoriy hujjat majburiy ravishda ijro etilishi shart bo‘lgan hudud tushunchasi, butun O‘zbekiston hududinigina emas, balki ma’lum bir chegaralangan joyni ham anglatib, lokal xususiyat kasb etadi va normativ hujjat bajarilishi shart bo‘lgan hududni anglatadi. Lokal xarakterdagi aktlar quyidagilar, masalan, joylardagi hokimiyat organlari, normativ-huquqiy hujjatlar, o‘z ta’sirini ma’lum bir hududda yoyadigan, xususan, Ugom-Chotqol Davlat milliy tabiat bog‘i to‘g‘risidagi Nizom 2 , «O‘zbekiston Respublikasi hududida chegara zonasi belgilangan tumanlar, shaharlar, qishloqlar va ovullarning qo‘shimcha ro‘yxatini e’lon qilish to‘g‘risida»gi buyruq 3 va boshqalar. NOTA BENE ! Qonunni e’lon qilish – bu qonunni muayyan bir nashr vositasida e’lon qilish orqali uni ommaga yetkazishdir.
1
Қаранг Ўзбекистон Республикаси Конститутциявий судида // Ҳалқ сўзи. – 2001 йил 17 октябрь, 207-сон (2767). Бундан ташқари, бу қоида Ўзбекистон Республикаси Конститутциявий сувининг 2001 й. 9 августдаги “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Қонуни 16- моддасининг иккинчи қисмини шарҳлаш тўғрисида”ги тўхтамида ҳам ўз аксини топган. 2
19 июнь кунидаги 530-сонли Қарорига 1-илова) // "Ўзбекистон Республикаси Қонун хужжатлари тўплами”, 2017 йил 31 июль., 30-сон, 734-б. 3
давлат рўйхатидан ўтказилган. 89
O‘zbekiston Respublikasi «Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida»gi Qonunining 24-moddasi 1-qismida ko‘rsatilganidek, «hammaning e’tibori uchun rasman e’lon qilinmagan qonun asosida hech kim ... jazoga tortilishi ... mumkin emas». Ayni bir paytda faqatgina rasmiy e’lon qilingan nashr muhim ahamiyatga ega bo‘lib, qonunchilik jarayonida mustaqil bosqichni tashkil etadi va u normativ-huquqiy hujjatning rasmiy matni asosida uning dublikatini yaratish hamda uning kuchga kirishini yoki vaqt bo‘yicha amal qilishini aniqlash imkoniyatini beradi. Rasmiy e’lon qilish huquq-tartibot organlari nomidan qonunchilikda nazarda tutilgan manbada mazkur masalaga oid to‘liq va aniq me’yoriy aktlarni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishni tartibga solishdan iborat. Ko‘rsatilgan Qonunning 25-moddasiga muvofiq, O‘zbekistonda normativ-huquqiy hujjatlarning rasmiy manbalari quyidagilardir: – «O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi», «O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami», «Xalq so‘zi» va « Народное слово» gazetalari O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari e’lon qilinadigan rasmiy manbalardir; – «O‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to‘plami», «O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami», «Xalq so‘zi» va « Народное слово» gazetalari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari e’lon qilinadigan rasmiy manbalardir; – «O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami», vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralarning rasmiy nashrlari O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining normativ- huquqiy hujjatlari e’lon qilinadigan rasmiy manbalardir; – mahalliy davlat hokimiyati organlarining normativ-huquqiy hujjatlari mazkur organlarning rasmiy nashrlarida e’lon qilinadi. Normativ-huquqiy hujjat mazmunini ommaviy tarzda tarqatish uchun chop etishga doir talablarning maxfiy ma’lumotlarga aloqasi yo‘q. Bunday hollarda tergov va sud organlari normativ-huquqiy hujjatning rasmiy 90
matnida maxfiy ma’lumot mavjudligi va bu ma’lumotlar jinoyat sodir etgan shaxsga ma’lum bo‘lganligini aniqlashi lozim. Qonun ijrosining majburiyligini belgilaydigan muhim holat bo‘lib, normativ-huquqiy hujjatning kuchga kirishi yoki uning amal qilishi tugatilishi vaqtini aniqlash hisoblanadi. Normativ-huquqiy hujjatlarning kuchga kirishini aniqlash qonun va normativ hujjatlarning qo‘llanilishida muhim element hisoblanadi, chunki ayni o‘sha paytga qadar u majburiy hisoblanmaydi, ya’ni qonun kuchga kirgunga qadar eskisi amalda bo‘ladi, kuchga kirmagan qonunning harakat qilishi amaldagi normalarni buzish hisoblanadi. NOTA BENE ! Qonunning kuchga kirishi deganda, shu paytdan boshlab normativ- huquqiy hujjatlarning qoidalari, ularning hududda kuchga kirishi, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, mansabdor shaxslar, mulkchilik shaklidan qat’i nazar, korxona, muassasa, tashkilotlar, shuningdek, davlat hokimiyati organlari tomonidan ijro etilishi, rioya etilishi, amal qilishlari tushuniladi.
O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlariga muvofiq, normativ-huquqiy hujjatlarning kuchga kirish tartibi ularning qaysi turga mansubligiga qarab joriy qilingan: – O‘zbekiston Respublikasining qonunlari va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlari, shuningdek, mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari, agar hujjatlarning o‘zida boshqa muddat ko‘rsatilgan bo‘lmasa, rasman e’lon qilinganidan so‘ng o‘n kundan keyin kuchga kiradi 1 . Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi qabul qilingandan (1994 yil 22 sentyabr) keyin 1995 yil 1 apreldan kuchga kirgan, O‘zbekiston Respublikasining «Jinoiy jazolarning liberallashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining 2001 yil 29 avgustdagi Jinoyat, Jinoyat-protsessual kodekslari hamda Ma’muriy 1
тартиби фақат қонуннинг ўзидагина эмас, балки махсус актларда ҳам кўрсатилган. Шунга ўхшаш ҳолатлар Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунларини таҳлил қилганда учраб туради. Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-ижроия кодекси ва бошқа бир неча актлар мана шу тарзда кучга кирган. 91
javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish haqida»gi Qonuni (29 avgust 2001 yil) e’lon qilingan kundan e’tiboran kuchga kirgan 1 . Biroq, shuni nazarda tutish kerakki, odatda, qonunning kuchga kirish muddati kech muddatlarda ko‘rsatiladi, chunki bu qonunlar mazmuni bilan aholining tanishuvi, shuningdek, huquq-tartibot organlari tomonidan ularning fikrlarini aniqlash muhim ekanligi nazarda tutiladi; – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda kuchga kiradi; – vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralarining normativ-huquqiy hujjatlari, agar hujjatning o‘zida kechroq muddat ko‘rsatilgan bo‘lmasa, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganidan so‘ng o‘n kundan keyin kuchga kiradi. Agar qonun hujjati bir necha manbalarda e’lon qilingan bo‘lsa, uning kuchga kirish muddatini hisoblab chiqish uchun dastlabki rasmiy e’lon qilingan muddatdan foydalaniladi. Shuni nazarda tutish lozimki, normativ-huquqiy hujjatlarning kuchga kirish vaqti uning rasmiy chop etilgan muddati bilan qat’iy bog‘liq bo‘lmasa-da, bunday nashrsiz ularning amaldaligi tan olinishi mumkin degan xulosa chiqarish uchun asos bo‘lmaydi. Normativ-huquqiy hujjatlarning nashr etilishi va ularning kuchga kirishi O‘zbekiston Respublikasida amal qilishining ikkita asosiy talabidir. Agar normativ- huquqiy hujjat chop etilmagan bo‘lsa, ma’lum vaqt ichida uning haqiqatan qo‘llanilgan bo‘lishiga qaramay, bu hujjat amalda bo‘lgan deb tan olinmaydi. Sud va tergov organlari tomonidan rasmiy nashr to‘g‘risidagi masalani hal qilishda normativ-huquqiy hujjat kuchga kirishidan oldin yoki keyin rasmiy manbalarda chop etilganligi ahamiyatga ega emas. Ayni paytda, agar haqiqatan ham hujjat kuchga kirgandan keyin chop etilgan bo‘lsa, dastlabki rasmiy manbaning vaqti muhim ahamiyatga ega, shunga o‘xshash boshqa aktlarning ham haqiqiyligi uning rasmiy nashri bilan 1
24 декабрдаги Қонуни (янги таҳрири), 35-модда. // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2012 й., 52-сон, 583-модда. 92
bog‘liq bo‘lib, uning nashr qilingan vaqtdan boshlab amalda ekanligini aniqlash zarur. NOTA BENE ! Download 1.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|