Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети роза ниёзметова

2
  
талаб этилишича, бошланғич синфларда ўқувчилар “шеърни, бадиий 
парчани ифодали ўқий олишлари, синфда ва синфдан ташқари ўрганилган 
20-25 та шеърни ёддан айта билишлари”, “воқеа-ҳодисаларга ва асар 
қаҳрамонларига муносабат билдирган ҳолда тушуниб ўқишлари” (254-бет) 
керак бўлади; умумий ўрта таълим босқичида эса улардан қуйидагилар 
талаб этилади: “Ўзбек мумтоз адабиётининг йирик намояндалари, XX аср 
замонавий ўзбек адабиётининг йирик намояндалари, халқ қўшиқлари, 
ривоятлари ва латифалари. Ғазал, рубоий, достон” (258-бет). 
Шунингдек, “Бадиий асарни (ёки ундан олинган парча), шеърни 
ифодали ўқий олишлари. 
V-IX синфларда ўрганилган шеърлардан 50 га яқинини ёддан ифодали 
айта билишлари, ўзбек халқ оғзаки ижоди намуналаридан (мақол, 
топишмоқ, қўшиқ, матал) айта олишлари. 
Матнни тил хусусиятларини изоҳлаган ҳолда ўқишлари” (261-бет) 
лозим. 
Кўриниб турибдики, мазкур ДТС да асарни ўқиш, унда баён этилган 
воқеа-ҳодисаларга муносабат билдириш, ўзбек адабиётининг йирик 
намояндаларини билиш, ўзбек адабиётига хос жанрлар (ғазал, рубоий, 
достон) билан танишиш, адабий асарлардан намуналар айта олиш, 
асарнинг тил хусусиятларини изоҳлашдан иборат талаблар ўз аксини 
1
Ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг умумтаълим фанлари давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурлари. Т.: 
ЈШарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош таҳририяти, 2001. – Б. 36-37.;
2
Давлат таълим стандартига шарҳ. Ўзбек адабиёти (Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учун): 
“Таълим тараққиёти” ахборотномаси: 1-махсус сон. - Т.: “Шарқ” нашриёт-матбаа концерни, 1999. - Б. 246-261

---

54 
топган. Лекин булар ўқувчиларнинг адабий тайёргарлигини ошира бориш 
учун кифоя қилмайди. Бизнингча, ДТС талабларининг таълим рус тилида 
олиб бориладиган мактабларда адабий материалларни ўрганишга доир 
қисмида бадиий идрок, бадиий образ устидаги ишлар, асар таҳлили 
масалалари етарли акс этмай қолган. 
Таълим бошқа тилларда (аслида рус тилида – Р.Н.) олиб бориладиган 
мактаблар учун яратилган “¡збек тили” давлат таълим стандарти билан бир 
вақтда, бир ҳужжатнинг ўзида таълим бошқа тилларда олиб бориладиган 
мактаблар учун яратилган “Ўзбек адабиёти” давлат таълим