Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети роза ниёзметова

стандарти
1
ҳам эълон қилинган. Эндиликда ушбу стандарт таълим ўзбек 
ва рус тилларидан бошқа тилларда олиб бориладиган таълим 
муассасаларида ўзбек адабиётини ўқитиш мазмунини меъёрлаши керак. 
Унда “таълим бошқа тилларда олиб бориладиган таълим муассасаларида 
ўзбек адабиётини ўқитишнинг мақсади маънавий дунёси бой, ўзбек 
халқининг ахлоқий қадриятларини биладиган, шу боис, ўзбекларни чуқурроқ 
англайдиган қалби уйғоқ ўзбекистонликни тарбиялашдир”
2
, 
деб 
белгиланган. Стандартда таъкидланишича, “V-VII синфларда ўзбек 
адабиётига доир материаллар “Ўзбек тили ва адабиёти” дарслиги 
таркибида берилиши ва алоҳида соатларда ўрганилиши зарур”, “Тавсия 
этилган материаллар изоҳли ўқиш (курсив –Р.Н.ники) шаклида 
ўрганилади”; ўқувчи “ўзбек ва ўз адабиёти намуналарини таққослаб, икки 
халқнинг борлиқни англаши ва бадиий тасвирлашидаги ўзига хосликларни 
илғаб олади”
3
. 
Ушбу стандартда таълим бошқа тилларда олиб бориладиган умумий 
ўрта мактаб битирувчисининг билими, кўникма ва малакаларига нисбатан 
қуйидаги талаблар ҳам белгиланган: 
“Асарни идрок этиш ва таҳлил қилишга доир: бадиий асар 
намуналарини ифодали ўқий олиши; достонлар қаҳрамонлари ҳақида 
мулоҳаза юрита билиши; латифалардаги Афанди образига муносабат 
билдириш ва ўз халқи оғзаки ижоди қаҳрамони билан таққослашни 
уддалаш; луғат ёрдамида таҳлил қилинган асарларнинг мазмунига (бу ҳам 
кўпроқ мумтоз асарларга нисбатан қўлланади); шунингдек, ўрганилган 
ғазални луғат ёрдамида ўқиб, мазмунига қисқача муносабат билдира 
олиши (ўрганилган эмас, ўрганилаётган ғазал); ўқилган асарларга таянган 
ҳолда ўзбек халқига хос бўлган эстетик-психологик хусусиятларни 
ажратиш ва ўз халқи хусусиятлари билан таққослаш; ўрганилган бадиий 
асар образларига оғзаки ва ёзма таъриф бериш; ўрганилган ғазални луғат 
ёрдамида байтма-байт ўқиб, таҳлил қилиш; ўрганилган мумтоз адабиёт 
намуналари қаҳрамонларига ёзма ва оғзаки тавсиф бериш; ғазални ўз 
1
Давлат таълим стандартига шарҳ. Ўзбек адабиёти (Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учун): 
“Таълим тараққиёти” ахборотномаси: 1-махсус сон. - Т.: “Шарқ” нашриёт-матбаа концерни, 1999. - Б. 158-163 
2
Ўша жойда 158-бет 
3
Ўша жойда 158-бет. 

---

55 
тушунчаси доирасида мустақил шарҳлай олиши; ғазаллардаги инсоний ва 
илоҳий муҳаббат талқинини ажратиб, улардаги ошиқ-маъшуқа 
образларини таққослай олиш; ўрганилган асарлар юзасидан содда ва 
мураккаб режалар тузиш ҳамда иншо ёза олиш; ўзбек адабиёти 
намуналарини ўрганиш мобайнида ўзбекларнинг миллий тафаккурига хос 
бўлган жиҳатларни илғай олиш; ҳозирги замон ўзбек адабиётидаги адабий 
турлар, жанрлар ва адабий тушунчалар дефинициясини билиши ҳамда 
китобхонлик амалиётида қўллай олиш; ўрганилган асарнинг зарур 
жиҳатини очиб берувчи унсурларни топа олиш; замонавий адабий 
қаҳрамонларнинг хусусиятларини оча олиш; 
Адабиёт назариясига оид маълумотларга доир: эртак, мақол, 
топишмоқ, тез айтиш ва ҳикмат каби атамалар моҳиятини билиш, уларни 
бир-биридан ажрата олиш; ўрганилган ўзбек халқ оғзаки ижоди 
намуналарига нисбатан ўз халқи ижодидаги мазмунан мос келадиган 
намуналарни айта олиш ва уларга муносабат билдира олиш; замонавий 
ўзбек адабиёти жанрларини билиш ва ўз адабиёти билан таққослай олиш; 
ўзбек халқ қўшиқлари, ривоятлари ҳақида дастлабки тасаввурга эга бўлиш 
ва улардан намуналар айта олиш; ўз халқи қўшиқлари билан таққослаб, 
ўхшаш ва фарқли томонларини кўрсата олиш; рубоий жанри хусусиятлари 
ҳақида маълумот бера олиш ва ўз адабиёти билан таққослаш; туюқ, қитъа,