Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таҳлим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

3. Ер майдонларини баҳолаш усуллари 
Ер майдонининг қиймати қуйидаги усуллар билан белгиланади: сотувларни 
қиѐслаш; нисбатлаш; қисмларга бўлиш; ернинг қолдиқ қиймати; тақсимлаш усули; 
ажратиш усули; ер рентасини капиталлаштириш. 
Ерни баҳолашнинг ҳамма усуллари қийматни баҳолашнинг 3 та асосий 
ѐндошувида 
мужассамлашган. 
Сотувларни 
қиѐслаш 
усули 
ва 
даромадни 
капиталлаштириш усули (ернинг ижара баҳосини) ер қийматини баҳолашга тўғридан-
тўғри қўлланилиши мумкин. Тақсимлаш ва ажратиш усуллари ҳаражат, сотувларни 
қиѐслаш ва капиталлаштириш усулларига асосланган. Қисмларга бўлиш усули 3 та 
ѐндошувнинг ҳаммасига таянади. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сотувларни бевосита киѐслаш усули 
Мазкур усул ер майдонининг қийматини жойлашган ўрни, бошқа техник, 
жисмоний ва геологиқ тавсифлари шунга ўхшаш бўлган ер билан қиѐслашга асосланган. 
Бу тавсифларга кўра битимлар тузилади. Ушбу маълумотлар бўлмаса таклифлар нархидан 
фойдаланилади. 
Баҳони белгилаш жараѐнида битимнинг ҳамма зарур шартларини ҳисобга олиш 
лозим. Баҳоланадиган мулкни бошқа объектнинг мулки билан қиѐслаш доим 2 та омилни - 
қиѐслаш элементлари ва қиѐслаш бирликларини ўз ичига олади. Ер учун қиѐслашнинг 
умумий қабул қилинган элементлари қуйидагилардир: 
- 
мулк ҳуқуқлари; 
- 
молиялаштириш ҳуқуқлари; 
- 
сотиш санаси; 
- 
жойлашиш ўрни; 
- 
жисмоний тавсифлар; 
- 
оммабоп маиший хизматлар; 
Ер майдонларини баҳолаш усуллари 
Тахминий фойдаланиш 
усули 
Сотувларни 
бевосита қиѐслаш 
усули 
Ернинг қолдиқ қиймати 
усули 
Нисбатлар 
усули 

---

50 
- 
минтақалаштириш шартлари. 
Ерни баҳолашда бир неча қиѐслаш бирлигидан фойдаланиб, улардан ҳар бирининг 
баҳосини тузатиш ва қиймат диапазонини белгиловчи бир неча қиймат баҳосини охирида 
олиш мумкин. 
Битим нархларига киритиладиган тузатишлар битимларни бозор қийматларига 
ўзгартириши керак. Тузатишлар киритишнинг: 
- фоизли ѐки мутлақ миқдори; 
- коэффициентлар ѐки қўшув-олув белгили каби усуллари мавжуд. 
Маълумотлар турли ҳужжат ва ҳисоботлардан: давлат рўйхатларидан, битим 
иштирокчилари билан суҳбатдан, эксперт хулосалари ва шартномаларидан, реклама 
эълонларидан олиниши мумкин. 
Мисол асосида ер қийматини баҳолаш учун сотувни қиѐслаш усулини қўллашнинг 
тартибини кўриб чиқамиз. Тахмин қиламизки, майдони 0,04 га бўлган бўш ер 
майдонининг бозор қийматини аниқлаш керак. Танланган майдонни таққослаш учун 
қуйидаги 5 та ер майдони олинган. Улар маҳаллий бозорда сотилган ва қуйидаги 
тавсифларга эга: 
Майдон 
Сотилиш 
нархи, 
м.сўм 
Сотилиш 
вақти 
Майдон 
(га) 
Геология 
Топография 
1 
2300 
4 ой 
00,4