Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент тЎКимачилик ва енгил саноат

ҲИССИЙ ЗЎРИҚИШ, ҲАЯЖОНЛАНИШ ВА ХАВОТИРЛАНИШ (ТАШВИШЛАНИШ) ҲИССИНИНГ КАМАЙИШИ
Сезги ва идрок боғлиқ бўлмаган мавжуд буюмлар хусусиятларини акс этирган вақтда, ҳиссиет бизни атроф-муҳитга бўлган муносабатимизни акс эттиради. АТ эса унинг нуқтаи назарича организм учун аҳамиятли кечинмаларни баҳолашга имкон беради. Улар ориентирли (йўлловчи) таъсир ва биологик мақсадга мувофиқлик, моддаларнииг ўзгариши (қоида қанд, адреналининг кўпайиши) шароити фаолиятида организмни ишга солиш билан мустахкам боғлиқ бўлади. Бироқ улар баъзида арзимаган сабабдан ёки тўсиқ пайдо қиладиган шу қадар кучли ифодаланиш билан пайдо бўлади. Масалан, одамларда у ёки бу фаолиятни бажаришда ташвишли сусткаш, юқори ҳиссиётли ёки нимагадир фавқулодда хаяжонланишнинг бўлиши. Масалан: ўқитувчининг «очиқ» дарсда бўлиши.
Бўшашиш, қўрқиш ҳиссини бартараф этади. Бу билан боғлиқ ҳолда уни ҳиссий зўриқиш, безовталик, ўқитувчининг дарс олдида хаяжонга тутиши (асосан бу ишни янги бошланган педагогларга тааллуқлиги)ни бартараф этиш учун тавсия мумкин. Бунда мускуллар бўшашишини пайдо қилиши керак. Бунинг учун биринчи ва иккинчи стандарт машқларини етарли эгалланган бўлиши лозим.
Дарс олдидан қўрқинчни кечираётгаи ўқитувчига, аввало ўзининг индивидуал амалиётида хотиржамлик ҳақидаги тасаввурлари билан боғлиқ бўлган образларни ўзида пайдо қилишни тавсия этамиз. Бовосита дарс олдидан ўзига хаёлан «Мен хотиржамман, мутлақо хотиржамман» деб айтиши, гавданинг оғирлик марказини битта оёкка (бошловчи) утказиши лозим. Иккинчи мускуллар, худди шундай қўл, елка камари ва юзни бўшаштириш, зарур хотиржам ҳолатни қабул қилиш керак. Мускулларни бўшаштирш вақтида зўриқиш ҳисси хам йўқолади. Шундан кейин дарсни бошлаш мумкин.


УЙҚУ ФУНКЦИЯсиНИ БОШҚАРИШ
Ўқитувчининг юқори ақлий фаолияти натижаси уйқунинг бузилиши, яъни айнан ухлашга қийналиш ва қийин уйғониш, унинг нуқтаи назарича организм учун аҳамиятли кечирмаларни баҳолашга имкон беради. Улар ориентирли (йўлловчи) таъсир ва биологик мақсадга мувофиқлик, моддаларнинг ўзгариши (қонда қанд).
АТ тез ухлаб ва осон уйғониши ўргатишга имкон беради. Уйқуни пайдо қилиш учун ўзини кейинги хотиржамлик ҳолатидан чиқармаган ҳолда биринчи машқ —қўлланилади. Бундай холларда бўшашиш уйқуга ўтиб кетади. Агар бунда маълум бир вақтда уйғоннш керак бўлса, ўз-ўзига таъсир этиш керак бўлади. Масалан: «Мен соат 7.00 да уйғонишим керак, мен, албатта, соат 7.00 да уйғонаман».