Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

2.3. Реанимация ва трансплантациянинг ахлоқий муаммолари
Одам ҳаётда ўзига нисбатан номуносиб яшаганда, бу оламдан кетиш учун муносиб ўлимни афзал кўрганда, айрим шахсий сабабларга кўра, балки тиббиёт амалиётида илмий-техник тараққиёт натижасида юзага келган ностандарт вазиятлар жамиятни ҳаётга ва ўлимга муносабатини чуқурроқ қайта кўриб чиқишга ва мажбур қилади. Шундай қилиб, нисбатан ёш йўналиш бўлган - реанимация орқали – тиббиётнинг ўрганиш предмети нафақат касаллик ва инсон саломатлигини, балки ўлиш жараёнини ҳам кузатилади. Ҳозирги замон тиббиётида узоқ вақт давомида одамни хушсиз, "вегетатив" ҳолатда ушлаб туриш имконияти ўрнатилган концепцияларни тубдан ўзгаришига, ўлим ҳақидаги анъанавий тамойилларни қайта кўриб чиқишга, ўлим мезонларини аниқлашнинг янги ёндашувларини излашга, ўлим статусининг фалсафий муаммоларини ҳал қилишнига олиб келди.
Ҳақиқатан ҳам, ўлимнинг мавжудлиги қандай маънода қабул қилиш керак? Агар у мавжуд бўлса (сўзнинг қатъий маъносида), бу шунчаки тирикларнинг ўликларга ўтишининг бир шакли эмасми? Бу балки ўлиш, бир сифатнинг бошқасига ўтиши, тирик мавжудот ва мавжуд бўлмаганлик чегараси эмасми? Бундай ҳолда, ҳаёт жараёнининг деградация даражасини объектив равишда юз берадиган ўлим деб ҳисобланиши керакми? Одам ўлди дейиш нимани англатади? Ўлим қачон батомом юз беради? Шифокорларнинг инсон ҳаётини сақлаб қолиш учун қилган барча саъй-ҳаракатлари бефойда бўлган чегараси қайда?
Замонавий тушунчалар мия ўлимини шахснинг автоном яхлитлиги, суверенитети ва ўзига хослигининг белгиловчи мезон сифатида ҳисоблашни таклиф қилади. Миянинг ўлими - бу ҳаётнинг пойдеворининг бузилиши, чунки бу ҳолда шахснинг ўзига хос сифати йўқолади. Одам аллақачон ўлган ва шифокорлар бу фактни қонуний равишда расмийлаштириши мумкин. Сунъий ўпка вентиляцияси, нафас олиш функцияси суньий ушлаб тариш, фақатгина прогрессив деградацияга олиб келувчи сунъий ҳаётнинг ўзайтиришга ҳисса қўшади.
Аммо бу ерда яна саволлар туғилади. Мия ўз фаолиятини тўхтатган одамнинг танаси нима, ҳаётнинг кўринадиган белгилари (масалан, юрак қисқариши), бемор яқинларини "тирилиш" га асоссиз умидлари ва ниҳоят, асрий тиббий анъаналар одамни ўлик деб тан олишни тўсқинлик қилади. Бундай ҳолларда "сунъий ўпка - юрак" аппаратини ўчириш қотиллик эмасми? Ушбу саволлар мавҳум суистеъмоллик эмас; улар замонавий биотиббиётнинг амалий муаммоларини ҳал қилиш учун ахлоқий асосларни ўз ичига олади. Дарҳақиқат, бугунги кунда тегишли тиббий ва иқтисодий ёрдам билан реанимация қилинган беморлар мия ўлимидан сўнг узоқ вақт "вегетатив" ҳолатда яшашлари мумкин эди. Савол шу, керакми, нима беради? Ҳатто энг мақбул ҳолатда ҳам, нормал онг нажот топган кишига қайтадими ёки йўқми, маълум эмас (охир-оқибат, мия шикастланиши қайтариб бўлмайди).
Шу сабабли, тиббиёт жамоатчилиги умидсиз беморнинг умрини узайтириш ёки унинг реанимациясини қандай маънавий асосда оқлаш масаласи кенг миқёсда муҳокама қилинмоқда: қуйидаги ҳолларда хушнинг йўқолиши; ўлаётганда у чидаб бўлмас жисмоний азобларни бошдан кечиради; бу бемор анатомик нуқсонлари йўқотилмаган янги туғилган чақалоқдир. Бундай шароитда тиббиётнинг энг олижаноб ва инсонпарвар вазифаси - касалликка қарши кураш унинг аксига айланиши мумкин - бу касалликни узоқ вақт сақлаб қолиш учун курашиш, унга ғамхўрлик қилганларни унинг супер гуманизмининг қулига айланиши мумкин.
Замонавий тиббиётнинг глобал ютуқларидан бири бу инсон танасидаги орган ва тўкималарнинг трансплантацияси ҳисобланади. Трансплантация кўпгина касалликларнинг давосида тиббиёт амалиётида катта нмкониятларни яратадн, инсон умрининг давомийлигини оширади.