1. kirish nazariy materiallar reja

Ko‘chatlarni payvandlash 
Ko‘chatlarni payvandlash deb 2 xil o‘simlik qismlarini o‘zaro biriktirish orqali bitta 
rivojlanuvchi o‘simlik hosil qilish jarayoniga aytiladi. Ko‘chatlarni oddiy payvandlashda 
payvandtag va payvandustdan foydalaniladi. Payvandtag ko‘chatning ostki qismi bo‘lib, 
u asosan daraxtning ildiz qismini o‘z ichiga oladi. Payvandust esa ko‘paytirish ko‘zda 
tutilgan navga tegishli novda qalamchadir. Ularning birikish qismi payvand joyi deb 
yuritiladi. 
 
Toklarni payvand qilishdan maqsad 
Toklar quyidagi sabablarga ko‘ra payvand qilinishi mumkin: 
•Kasallik va zararkunanda hasharotlarga chidamli ildizlarda tok etishtirish; 
•Keskin tuproq sharoitiga chidamli ildizlarda tok etishtirish; 
5-mavzu. PAYVAND QILISH 
 

---

54 
•Bir turdagi tokzorga xato tufayli aralashib qolgan boshqa turdagi toklar navini 
o‘zgartirish;
•Butun tokzor navini o‘zgartirish;
•Yangi va noyob navni ko‘paytirish. 
Muvaffaqiyatli payvand shartlari 
Payvand qilingan ko‘chatning yaxshi rivojlanib o‘sishida quyidagi omillar katta 
o‘rin egallaydi: 
•Payvandtag va payvandustning o‘zaro mos kelishi; 
•Havo harorati va namlik darajasining qulay bo‘lishi; 
•Ko‘chat atrofida havo aylanishi; 
•Payvandtag va payvandust kambiy qatlamlarining o‘zaro birikishi; 
•Payvandtag va payvandustning yosh va o‘suvchanligi. 
O‘zaro mos kelishi deganda payvandtag va payvandustning qismlarning biologik 
va kimyoviy jihatdan birga uyg‘unlikda rivojlanib keta olishi nazarda tutiladi. Payvand 
qilingan ko‘chatning o‘sib ketishiga kafolat beruvchi qoidalar yo‘q. Umumiy qoida 
sifatida aytish mumkinki, ikki o‘simlik botanik xususiyatlari bir-biriga qanchalik yaqin 
bo‘lsa, ularning payvandi rivojlanib ketish imkoniyati ham shunchalik yuqori bo‘ladi. 
Bundan tashqari payvand qilingan qismlar qanchalik yosh bo‘lsa va tashqi muhit sharoiti 
qulay bo‘lsa, ularning avj olishi ham shunchalik tez ro‘y beradi. Qishki payvandlashni 
payvandust qalamchalar uyg‘onib, rivojlanishni boshlagan davrda amalga oshirish 
yaxshi natijaga olib keladi. Qish boshida payvandlash uchun saralab kesib qo‘yilgan 
qalamchalar qishki uyqudan erta uyg‘onib ketmasligi uchun ularni salqin joyda saqlash 
kerak. Yozgi payvandlash novdalar jadal suratlar bilan o‘sayotgan davrda eng yaxshi 
natija beradi.