1-Mavzu: Paxta va to‘qimachilik sanoatida texnosferik omillar fani, uning mohiyati va vazifalari Reja: 1

Kimyoviy – zaharli moddalarning paydo bo„lishi va ularning inson 
orgaganizmiga salbiy ta‟sir ko„rsatishi. 
Biologik 
– kasallangan mikroorganizmlar (bakteriyalar, viruslar, 
rikketsiylar), makroorganizmlar (o„simliklar va hayvonlar), mikrob preparatlari, 
biologik pestitsidlar va boshqalar. 
Ruhiy-fiziologik – ta‟sir etish xususiyatiga qarab jismoniy va ruhiy turlarga 
bo„linadi. 
Jismoniy (statik va dinamik) zo„riqish – og„ir yukni olib o„tish, inson 
jismoniy holatining buzilishi, inson tana a‟zolarining katta bosim ostida bo„lishi va 
boshqalar. 
Gipodinamiya (sust harakatlanish) – harakat faolligining cheklanishi, 
muskullar qisqarish kuchining pasayishi. 
Ruhiy (asab faoliyatining) zo„riqishi – aqliy faoliyatni keragidan ortiq 
ishlatish, his-hayajonning ortib ketishi. 
Toliqish – insonning ish qobiliyati vaqtincha pasaygan holati. U qizg„in yoki 
uzoq davom etgan aqliy yoki jismoniy faoliyatdan so„ng rivojlanadi va unga 
charchash hissini sezish hamrohlik qiladi. 
Sanoat korxonalari ish o„rinlarida va xonalarida zararli omillar yuzaga 
kelishini butunlay bartaraf qilish hozirgi vaqtda texnik va iqtisodiy jihatdan amalga 
oshirib bo„lmaydigan vazifadir. Shu sababli ish o„rinlarida va xonalarda zararli 
omillarning konsentratsiyasini va mikroiqlim ko„satkichlarini me‟yoriy hujjatlar 
talablari darajasida ushlab turish uchun, ya‟ni ishlovchilarni ulardan himoya qilish 
maqsadida, turli chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur bo„ladi.
Texnik va iqtisodiy jihatdan amalga oshirish osonroq bo„lgan tadbir – bu 
ishlab chiqarish xonalarining ifloslangan havosini tashqi toza havo bilan 
almashtirib turishdir. Bu ish tabiiy (aeratsiya) va sun‟iy (mexanik) havo 
almashtirish qurilmalari yordamida amalga oshiradi. 
Ishlab chiqarishda zararli moddalar va ulardan 
himoyalanish usullari. 
Yuqori ish unumdorligiga va sog„lom ish sharoitlariga erishish uchun sex 
havosining tozaligi va normal mikroiqlim sharoitlarini yaratish katta ahamiyat
kasb etadi.
Qattiq va suyuq zarrachalar - dispersion sistemalar aerozollar deb atalib, 
ular uch xilga bo„linadi: 
o chang (qattiq jismlarni o„lchami 1 mkm dan katta); 
o tutun (o„lchamlari 1 mkm dan kichik); 

---

o tuman (suyuq zarrachalar o„lchamlari 10 mkm dan kichik).