1–маъруза Мавзу: Моддаларнинг таркибини таҳлил қилиш ва параметрларини ўлчаш усуллари ва асбоблари. Таҳлилнинг кондуктометрик усули


Download 1.06 Mb.
bet9/25
Sana05.05.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1428318
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   25
Bog'liq
4-semestr mavzulari

8.2-расм. Электрод системасининг температурага боғлиқлиги.
рН занжирининг ЭЮК ини ўлчашда одатда кириш қаршилиги катта бўлган автоматик потенциометрлардан фойдаланилади, уларнинг шкаласи рН бирликларида даражаланади. Тек­ширилаётган эритмаларнинг температураси кенг чегараларда ўзгариб турганида ўлчаш системасида эритма температураларининг ўзгариб туришини автоматик компенсацияловчи қурилма бўлиши керак.
Ватанимизда ишлаб чиқариладиган рН-метрларнинг энг кўп тарқалган турларига рН-201 ва рН-261 хиллари киради. Уларнинг ўлчаш ўзгарткичлари ўзгармас кучланиш бўйича 0–50 мВ ва ток бўйича 0–5 мА чиқиш сигналларига эга бўлади. Бу эса уларнинг автоматик потенциометрлар, назорат қилиш ва ростлаш қурилмалари билан комплектда ишлашига имкон беради.
рН-метрнинг комплекти рН-201 эритмалардаги водород ионлари активлигини ўлчаш, қайд этиш ҳамда ростлаш учун мўлжалланган. рН- метрнинг комплектига оқар сувда турадиган датчик – сезгир элемент ДМ-5М шиша ва кумуш хлорид қопланган электродлар билан, юқори частотали саноат ўзгарткичи П-201 ва ўзиёзар потенциометр КСП2 киради.
С аноат ўзгарткичи П-201 рН ларни ўлчашда қўлланиладиган электрод системаларининг сезгир элементлари ЭЮК ини унификацияланган ўхшаш электр сигналларига ўзгартириш учун мўлжалланган. Ўзгарткич кўрсатувчи асбоб М1730А (ёки М325) билан жиҳозланган. Ўзгарткич чиқиш токи бўйича манфий тескари алоқа билан қамраб олинган ўзгармас ток кучайтиргичидан иборат, бу эса катта чиқиш қаршиликлари олишга имкон беради. П-201 ўзгарткичи билан электрод системаси- нинг ЭЮК ини ўлчаш схемаси 8.3- расмда кўрсатилган. Элект­род системасининг ўлчанадиган ЭЮК и Ех тескари ишорали Uчиқ кучланиш билан таққосланади. Бу кучланиш резистор R дан кучайтиргичнинг чиқиш токи Iчиқ ўтаётганида кучланиш тушуви натижасида ҳосил бўлади. Бинобарин, электрон кучайтиргич ЭК нинг киришига Uкир= ЕхUчиқ кучланишлар айирмаси берилади, бундан
Eε= Uчиқ+ Uкир
Электрон кучайтиргичнинг кучайтириш коэффициенти (у кучайтиргич чиқиш кучланишининг кириш кучланишига нисбатига тенг) қиймати анча катта бўлганида Uчиқ>>Uкир бўлади, шунинг учун Uкир нинг қийматини ҳисобга олмаса ҳам бўлади. У ҳолда



8.3-расм. Электрод системаси ЭЮК ини
ўзгарткич П-201 билан ўлчаш схемаси.

Шундай қилиб, резистор орқали ўтаётган ток кучи амалда электрод системасида ҳосил бўладиган ЭЮК га пропорционал бўлади. Унинг катталигини ўлчаб, Ех нинг ва бинобарин, эритма рН миқдорини аниқлаш мумкин.


Ўзгарткичда ўлчаш чегаралари 10 дан 100 мВ гача бўлган ўзиёзар потенциометрларни улаш учун кучланиш ва ток бўйича чиқишлари бор. Температура компенсацияси (қўлда) 0 дан 100°С гача. Сезгир элементдан ўзгарткичгача йўл қўйиладиган энг катта масофа 150 м. Чиқиш сигналлари ўзгармас ток бўйича 0 – 5 мА; ўзгармас ток кучланиши бўйича 0 дан (10 – 100) мВ гача. Кўрсатишларни билиб олиш вақти 10 с. рН-201 асбобида рН сонларини ўлчашнинг беш диапазони бор: 1; 2,5; 5; 10; 15. Электр чиқиш сигналлари бўйича асосий хатолик ± 1%, кўрсатувчи асбоб бўйича ±2%.


Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling