Abu abdulloh

www.ziyouz.com kutubxonasi 
281
 
59-bob. To‘qqiz yashar qizaloqqa qo‘shilgan kishi haqida 
 
Urva rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Oishaga olti yoshligida 
uylanib, to‘qqiz yoshligida unga qo‘shildilar. Oisha ul zot birlan to‘qqiz yil turmush 
qurdi». 
 
60-bob. Safarda qo‘shilmoq haqida 
 
Anas rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Safiyyaga qo‘shilmoq 
uchun Xaybar birlan Madina oralig‘idagi bir yerda uch kun turib qoldilar. Men 
musulmonlarni Janob Rasulullohning to‘y ziyofatlariga taklif qildim. Dasturxonda na non 
va na go‘sht bor erdi, shul boisdan ul zot boriga qanoat qilmoqni amr qildilar. 
Dasturxonga xurmo, pishloq va yog‘ tortildi, shu birlan to‘y ziyofatlari bo‘lib o‘tdi. 
Musulmonlar: «Safiyya mo‘minlarning onalaridan biri bo‘larmikin yoki ul zotning 
cho‘rilaridan biri bo‘larmikin?» —deyishdi. Keyin, ular o‘zlaricha: «Agar Janob Rasululloh 
uni hijobga olsalar (parda ortiga yashirsalar), u mo‘minlarning onalaridan biri, basharti 
olmasalar, cho‘rilaridan biri bo‘ladi»,— deyishdi. Safiyyaning kajavasi Janob 
Rasulullohning ortlaridan yo‘lga chiqqanda, ul zot u birlan odamlar orasiga parda tortib 
qo‘ydilar». 
 
61-bob. Ulovga mindirmay va olov yoqmay, kuppa-kunduzi qo‘shilmoq haqida 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga 
uylandilar. Keyin, onam qoshimga kelib meni hovliga olib kirdilar. Kuppa-kunduzi 
bo‘lgani uchun ham, men faqat Janob Rasulullohdan cho‘chirdim». (Islomdan ilgari 
kelinni ulovga mindirib, gulxan atrofidan aylantirilgan). 
 
62-bob. Ayollar uchun namatlar va shunga o‘xshash narsalar haqida 
 
Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam: «Namatlarni oldingizlarmi?» — dedilar. Men: «Yo Rasulalloh, bizda namat nima 
qiladi?!» — dedim. Ul zot: «Bo‘lishi kerak!» — dedilar». 
 
63-bob. Kelinni kuyov huzuriga kuzatib qo‘yuvchi ayollar haqida 
 
Hishom ibn Urva rivoyat qiladilar: «Oisha raziyallohu anho bir kelinni bir ansoriy 
kuyovning huzuriga kuzatib qo‘ydilar. Janob Rasululloh: «Ey Oisha, musiqa chalib o‘yin-
kulgi birlan kuzatib qo‘ydingizlarmi? Ansorlar musiqa chalib o‘yin-kulgi qilishni xush 
ko‘radilar»,— dedilar». 
 
64-bob. Kuyovga qilinadirgan hadya haqida 
 
Abu Usmon rivoyat qiladilar: «Men Anas ibn Molikning biz birlan birga «Baniy Rifoa» 
masjididan o‘tib ketayotib bunday deb aytayotganini eshitdim: «Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallam Ummu Sulaymning hovlisi yonidan o‘tib ketayotib uning uyiga kirdilar-
da, unga salom berdilar. Ushanda ul zot Zaynabga uylanish arafasida erdilar. Ummu 
Sulaym menga: «Janob Rasulullohga (Zaynabga qo‘shilgan kunlari ertalab) nonushta 
tortiq qilsak, juda soz bo‘lar erdi!» — dedi. Men unga: «Shunday qilgin!» — dedim-da, 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
282
xurmo, yog‘ va pishloqdan «haysa» (uch xil narsadan tayyorlanadirgan taom) tayyorlab, 
uni bir idishga soldim. Keyin, uni olib Ummu Sulaym birlan birgalikda Janob 
Rasulullohning huzurlariga ravona bo‘ldim. Janob Rasululloh menga: «Qo‘lingdagini 
qo‘y!» —dedilar, so‘ng: «Falonchilarni hamda yo‘lingda uchragan kishilarni chaqirib kel!» 
— deb amr qildilar. Men amrlarini bajo keltirib, qaytib keldim. Hovli odamlarga liq to‘ldi. 
Janob Rasulullohga qarasam, qo‘llarini o‘sha «haysa» ustiga qo‘yib: «Mo shoalloh!» — 
dedilar. So‘ng, huzurlariga o‘nta-o‘ntadan odam chaqira boshladilar, ular kirib taomdan 
yeyishdi. Ul zot ularga: «Olloh taoloning ismini aytib yengizlar, har bir kishi o‘ziga nasib 
qilganicha yesin!» — dedilar. Hamma to‘yguncha yedi. Keyin, ko‘pchilik chiqib ketdi, 
faqat bir nafar kishi suhbatlashib o‘ltirib qoldi. Bunga mening g‘ashim keldi. So‘ng, Janob 
Rasululloh chiqib, hujralar tomon yurdilar, men ham ketlaridan chiqdim-da: «Ular 
ketishdi»,— dedim. Janob Rasululloh qaytib uyga kirib, pardani tashlab qo‘ydilar, men 
ersam dahlizda turib qoldim. Shunda ul zot: «Ey mo‘minlar, payg‘ambarning uylariga 
biror taomga taklif qilinganingizdagina kiringizlar, (barvaqtroq kirib taomning) pishishiga 
intizor bo‘lib o‘ltirmangizlar va lekin qachon chaqirilsangizlar, kiringizlar, vaqtiki taom 
yeb bo‘ldingizlar, tarqalingizlar va o‘ltirmangizlar o‘zaro suhbatlashib, bu narsa albatta 
payg‘ambarga ozor berur va payg‘ambar sizlardan hayo qilur va Olloh taolo haqiqatni 
bayon qilishdan hayo qilmas («Al-Ahzob» surasi, 53-oyat)»,— dedilar». 
 
Abu Usmon: «Anas Janob Rasulullohga o‘n yil xizmat qildi»,— deydilar. 
 
65-bob. Kelin uchun kiyim va boshqa narsalarni birovdan vaqtincha olib turmoq 
haqida 
 
Xishom otalaridan naql qiladilar: «Oisha raziyallohu anho Asmodan marjonini vaqtincha 
taqish uchun so‘rab olgan erdilar, yo‘qotib qo‘ydilar. Janob Rasululloh uni qidirib topish 
uchun bir qancha sohobalarini jo‘natdilar. Shu asnoda namoz vaqti bo‘lib qolib, ular 
betahorat namoz o‘qishdi (chunki, suv yo‘q bo‘lib, «tayammum» haqidagi oyat hali nozil 
bo‘lmagan erdi). Keyin, Janob Rasulullohning oldilariga kelishganda, shul haqda ul zotga 
shikoyat qilishdi. Shunda «tayammum» xususida oyat nozil bo‘ldi. Usayd ibn Huzayr 
Oisha onamizga: «Xudo xayringizni bersin, Olloh taolo haqi, bundan avval ham siz 
tufayli Olloh taolo biz musulmonlarga barakot ato etgan erdi!» — dedi». 
 
66-bob. Ayoliga qo‘shilmoqchi bo‘lgan kishi nima deb aytmog‘i lozim? 
 
Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: 
«Ammo, agar birortasi ayoliga qo‘shilayotganda: «Bismillohi, yo parvardigoro, meni 
shaytondan va shaytonni sen bizga ato etadirgan farzandimizdan yiroq qilgil!» — desa, 
Olloh taolo ularga farzand taqdir qilgan bo‘lsa, shayton unga mutlaqo zarar yetkaza 
olmaydi»,— dedilar». 
 
67-bob. To‘yda ziyofat bermoqlik — to‘g‘ri ishdur! 
 
Abdurrahmon ibn Avf rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga: 
«Bir qo‘y so‘yib bo‘lsa ham, to‘y qilgil!»—dedilar». 
 
Anas ibn Molik Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Madinaga kelganlarida o‘n 
yashar bola erdilar, ul kishi bunday dedilar: «Onam meni doimo Janob Rasulullohning 
xizmatlarini qilishga undar erdilar, men ul zotga o‘n yil xizmat qildim. Janob Rasululloh 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
283
vafot qilganlarida yigirma yoshda erdim. «Hijob» oyati xususida eng ko‘p bilguvchi kishi 
men bo‘lib, bu oyat Janob Rasulullohning Zaynab binti Jahsh birlan turmush qurgan 
kunlari nozil bo‘lgan dastlabki oyat erdi. Ushanda Janob Rasululloh Zaynabga qo‘shilib 
kuyov bo‘lgach, qavmni to‘y ziyofatiga chorladilar, qavm yeb-ichib, so‘ng chiqib ketdi. 
Janob Rasulullohning huzurlarida bir necha kishigina uzoq o‘ltirib qoldi. Shunda ul zot 
o‘rinlaridan turib tashqariga chiqdilar, men ham anavilar chiqib keqin deb, ul zot birlan 
birga chiqib ketdim. Janob Rasululloh yurdilar, men ham yurdim. Ul zot Oisha 
onamizning hujralari ostonasiga qadar bordilar, so‘ng anavilar chiqib ketgandur, deb 
o‘ylab ortlariga qaytdilar, men ham birga qaytdim. Ammo, ul zot Zaynabning huzuriga 
kirganlarida anavilar hanuz suhbatlashib o‘ltirishar erdi. Janob Rasululloh buni ko‘rib, 
yana ortlariga qaytdilar-da, Oisha onamizning hujralari ostonasiga qadar bordilar, men 
ham birgalashib bordim. So‘ng, anavilar chiqib ketgandur, deb o‘ylab yana ortlariga 
qaytdilar, men ham birga qaytdim. Bu safar qaytganlarida anavilar chiqib ketishgan erdi. 
Janob Rasululloh o‘zlari birlan mening o‘rtamga parda tashlab qo‘ydilar. Shunda Olloh 
taolo «Hijob» («Parda») oyatini nozil qildi». 
 
68-bob. Bir qo‘y so‘yib bo‘lsa ham, to‘y (ziyofat) qilmoq kerak! 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
Abdurrahmon ibn Avf bir ansoriya ayolga uylanganida unga: «Qancha mahr berding?» — 
dedilar. U: «Danakdek keladirgan oltin»,—dedi». 
 
Humayd: «Men Anasning bunday deb aytganini eshitgan erdim»,— deydilar: «Muhojirlar 
Madinaga kelishganda ansorlarning uylariga tushishdi. Abdurrahmon ibn Avf Sa’d ibn ar-
Rabi’ning uyiga tushdi. Sa’d unga: «Mol-mulkimning yarmini senga beraman va sening 
uchun xotinlarimning biridan voz kechaman!»— dedi. Abdurrahmon: «Olloh taolo oilang 
birlan mol-dunyongga barakot ato qilsin!» — dedi-da, bozorga ravona bo‘ldi. U yerda u 
oldi-sotdi qilgach, biroz pishloq va yog xarid qildi, keyin uylandi. Janob Rasululloh unga: 
«Bir qo‘y so‘yib bo‘lsa ham, to‘y (ziyofat) qilgin!»— dedilar». 
 
Anas raziyallohu anhu: «Janob Rasululloh birorta ham xotinlarini Zaynabni 
siylaganchalik ziyofat birlan siylamagan erdilar, Zaynabni bir qo‘y so‘yib siylagan 
erdilar»,— deydilar. 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Safiyyani 
ozod qildilar, so‘ng ozod qilinganligini mahr qilib, unga uylandilar hamda uni «Hays» 
(xurmo, yog‘ va pishloqdan tayyorlanadirgan taom) birlan siyladilar». 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir ayolga 
uylandilar. Keyin, meni jo‘natdilar, men borib odamlarni taomga taklif qildim». 
 
69-bob. Ba’zi ayollarini ba’zi ayollaridan ko‘ra ko‘proq ziyofat birlan siylagan 
kishi haqida 
 
Sobit raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Anasning huzurida Zaynab binti Jahshning to‘yi 
haqida eslashdi. 
 
Shunda u: «Men Janob Rasulullohning birorta ham xotinlarini Zaynabni siylaganchalik 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
284
ziyofat birlan siylaganlarini ko‘rmaganman, o‘shanda uni bir qo‘y so‘yib siylagan 
erdilar»,— dedi». 
 
70-bob. Qo‘ydan kamroq narsa birlan ziyofat qilib siylagan kishi haqida 
 
Safiyya binti Shayba: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ba’zi xotinlarini ikki mudd 
arpa birlan siylagan erdilar»,— deydilar. 
 
71-bob. Ziyofat (to‘y)ga aytib kelsa, unga bormoq lozimligi, da’vatga javob 
bermoq kerakligi va yetti kun ziyofat qilgan kishi haqida 
 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ziyofatga na bir kun va na ikki kun vaqt 
ajratmaganlar! 
 
Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam: «Agar birortangiz ziyofatga (to‘yga) taklif qilinsangiz, unga albatta boringiz!» — 
dedilar». 
 
Abu Muso raziyallohu anhu Janob Rasulullohdan naql qilib: «Asirni ozod qilingizlar, 
da’vat qilguvchiga ijobat qilingizlar va kasalni borib ko‘ringizlar!» — dedilar». 
 
Barro ibn Ozib raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
bizga yetti narsani buyurib, yetti narsadan qaytardilar. Ul zot bizga kasalni borib 
ko‘rmoqni, janozaga bormoqni, aksa urgan («Alhamdu lilloh» desa), unga 
(«Iarhamukallohu va yashfiyka» deb) javob bsrmoqni, qasamga vafo qilmoqni, 
mazlumga yordam bermoqni, salom (alik)ni eshittirib aytmoqni va da’vat qilguvchiga 
ijobat qilmoqni amr qildilar hamda ul zot bizni oltin uzuk taqmoqdan, kumush idish 
tutmoqdan, miysara, qassiy, istabraq, deboj... kiymoqdan qaytardilar». 
 
Abu Hozim rivoyat qiladilar: «Abu Usayd as-So’idiy Janob Rasulullohni o‘z to‘yiga taklif 
qildi. Uning xotini (ya’ni, kelin bo‘lmish) o‘sha kuni mehmonlarga o‘zi shaxsan xizmat 
qildi. Sahl: «Bilasizlarmi, u Janob Rasulullohga nimani ichirganligini? Kechasi birlan turib 
qolgan xurmolarning suvini ul zot ovqat yeganlarida ichirib yubordi»,— dedi». 
 
72-bob. Kimki da’vatga ijobat qilmasa, Olloh taolo birlan uning rasuliga osiylik 
qilgan bo‘ladi! 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu: «Taomning eng yomoni — kambag‘allar qolib, boylar 
taklif qshshngan ziyofatdagi taomdur! Kimki da’vatga ijobat qilmasa, Olloh taolo birlan 
uning rasuliga osiylik qilgan bo‘lur!» — deb aytar erdilar. 
 
73-bob. (Qo‘yning) soniga taklif qilinganda borgan kishi haqida 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
bunday dedilar: «Agar da’vat qilinsam qo‘y soniga, bergayman albat, Agar hadya qilinsa 
qo‘y qo‘li, olgayman albat». 
 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
285
74-bob. To‘y va shu kabilarga da’vat qilguvchiga ijobat qilmoq haqida 
 
Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam «Agar da’vat qilinsangiz, unga ijobat qilingizlar!» — dedilar». Ab-dullohning 
o‘zlari to‘y va shu kabilarga da’vat (taklif) qilinsalar, ro‘za bo‘lsalar ham, borar erdilar. 
 
75-bob. Ayollar va bolalarning to‘yga bormoqlari haqida 
 
Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
to‘ydan kelayotgan bir guruh ayollaru bolalarni ko‘rib, qadlarini tikladilar-da: 
«Parvardigoro! Sizlar mening uchun eng mahbub odamsizlar!» — dedilar». 
 
76-bob. Da’vat qilingan joyga borganda makruh narsani ko‘rsa, ortiga qaytib 
ketadimi? 
 
Ibn Mas’ud bir uyda surat borligini ko‘rib, ortlariga qaytib ketdilar. 
 
Ibn Umar Abu Ayyubni uylariga da’vat qildilar. Ul kishi uyda devorga osig‘liq suratli 
pardani ko‘rib, qaytib ketmoqchi bo‘ldilar. Shunda Ibn Umar: «Bunga bizni xotinlar 
majbur qildi»,— dedilar. Abu Ayyub: «Bundan qo‘rqsam ham, sendan qo‘rqmayman! 
Xudo haqi, sizlar birlan bir dasturxonda o‘ltirmayman!» — dedilar-da, ortlariga qaytib 
ketdilar. 
 
Qosim ibn Muhammad rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning jufti 
halollari bo‘lmish Oisha onamiz suratli bir kichik yostiq sotib oldilar. Janob Rasululloh uni 
ko‘rib, ichkariga kirmay, eshik ostonasida turib qoldilar. «Shunda,— deydilar Oisha 
onamiz,— ul zotning yuzlarida jirkanish alomatini ko‘rib: «Yo Rasulalloh, Olloh taologa 
va.uning rasuliga tavba qildim, men nima gunoh qilib qo‘ydim erkan?» — dedim. Ul zot: 
«Anavi yostiq bu yerda nima qilib turibdi?» — dedilar. Men: «Ultirasiz va bosh qo‘yasiz, 
deb siz uchun sotib oldim»,— dedim. Ul zot: «Mana shu suratlarni chizganlarga qiyomat 
kuni qattiq azob beriladi va ularga: «O’zlaringiz bunyod qilgan narsangizga jon 
kirgizingizlar!» — deyiladi»,— dedilar. So‘ng, yana: «Suratlar bor uyga farishtalar 
kirmaydi!» — deb aytdilar». 
 
77-bob. To‘y kuni ayolning erkaklar tepasida turib, shaxsan o‘zi ularga xizmat 
qilmog‘i haqida 
 
Sahl raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Abu Usayd uylanganida Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallam birlan ul zotning sahobalarini to‘yga taklif qildi. Shunda u ularga taom 
ham keltirmadi, ularga yaqin ham kelmadi, bizga xizmatni faqat uning xotini Ummu 
Usaydning o‘zi ado etdi. Ummu Usayd toshdan yo‘nilgan bir togoraga xurmo solib, suvga 
bo‘ktirib qo‘yib, tuni birlan shunday qoldirgan erdi. Janob Rasululloh taom tanovul qilib 
bo‘lganlarida u o‘sha xurmolarni ezib, suvini ul zotga quyib berdi». 
 
78-bob. To‘ydagi mast qilmaydirgan «naqi’» va «sharob» ichimliklari haqida 
 
Abu Hozim rivoyat qiladilar: «Abu Usayd as-So’idiy Janob Rasululloh birlan ul zotning 
sahobalarini o‘z to‘yiga taklif qildi. Shunda kelin bo‘lmish uning xotini ularga xizmat 
qilgan erdi. Sahl o‘shanda: «Bilasizlarmi, uning Janob Rasulullohga nima quyib 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
286
berganini? U togorada tuni birlan ivitilgan xurmo suvini ul zotga quyib berdi»—deb 
aytgan erdi». 
 
79-bob. Ayollar birlan murosa-yu madora qilmoqlik qamda Janob 
Rasulullohning «Darhaqiqat, ayol qobirg‘aga o‘xshaydi» degan qavllari haqida 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: 
«Ayol qobirg‘aga o‘xshaydi, agar uni to‘g‘rilayman desang, sindirib qo‘yasan va agar 
(shundayligicha) foydalanaveraman desang, foydalanaverasan, uning o‘zi (azaldan) 
qiyshiq!» — dedilar». 
 
80-bob. Ayollar birlan maslahat qilmoqlik haqida 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
bunday deb aytdilar: «Kimki Olloh taologa va qiyomatga iymon keltirgan bo‘lsa, 
qo‘shnisiga ozor bermasin! Shuningdek, ayollar birlan doimo yaxshilikcha 
maslahatlashingizlar. Chunki, ular qobirg‘adan yaratilgan bo‘lib, qobirg‘aning eng qiyshiq 
yeri — uning do‘ng joyidur. Agar uni to‘g‘rilashga harakat qilsang, sindirib qo‘yasan va 
agar qo‘yib yuborsang (yana qaytib o‘z holiga keladi-da), egriligicha qoladi. Bas, 
shunday erkan, ayollar birlan doimo yaxshilikcha maslahatlashingizlar!». 
 
Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz, Janob Rasululloh hayotlik vaqtlarida, 
«Tag‘in, biror baloga griftor bo‘lib qolmaylik!» deb xavotirlanganimizdan, ayollarimizga 
biror (qattiq) so‘z aytib, bemalolroq muomala qilishdan qo‘rqar erdik. Janob Rasululloh 
sallallohu alayhi va sallam vafot qylganlaridan so‘ng, ayollarimizga (qattiq) gapirib, 
bemalolroq muomala qiladirgan bo‘ldik». 
 
81-bob. Uzingizni hamda oilangizni do‘zax o‘tidan saqlangizlar! 
 
Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
bunday deb aytdilar: «Barchangiz homiy va mas’uldursizlar. Imom (rahbar) ham homiy 
hamda mas’uldur, er (erkak) o‘z oilasiga homiy va mas’uldur, xotin erining uyiga homiy 
va mas’uldur, qul xojasining moliga homiy va mas’uldur, zero barchangiz homiy va 
barchangiz mas’uldursizlar!» 
 
82-bob. Oila birlan yaxshi muomala qilmoqlik haqida 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Un bitta ayol o‘z erlari xususidagi gaplarni 
zarracha yashirmasdan oshkor qilishga kelishib olishib, bir yerga to‘planishdi. Birinchi 
ayol: «Mening erim tuya yanglig‘ tirraqi, yengil bo‘lib — chaqqonmas, semiz bo‘lib — 
polvonmas!»—dedi. Ikkinchi ayol: «Men erimning sirini oshkor qilmasligim u yoqda 
tursin, hatto shunday oshkor qilayki, uning bor nuqsonlarini aytib, astar-avrasini 
chiqarib yuboray!» — dedi (ya’ni, u shugina bir gapi birlan erining kim erkanligini bildirib 
qo‘ya qoldi) Uchinchi ayol: «Mening erim xudbin, unga bitta so‘z ko‘plik va yarimta so‘z 
kamlik qiladi»,— dedi. To‘rtinchi ayol: «Mening erim tihomalik bir notavon bo‘lib, na issiq 
va na sovuq, na tasqara va na jirkanarlidir»,— dedi. Beshinchi ayol «Mening erim, uyga 
kirganda qoplon kabi uzala tushib dong qotib uxlaydi, ko‘chaga chiqqanda arslon kabi 
qutirib ketadi (yoki arslonni ko‘rganda dahshatga tushgan kishi kabi pisib qoladi)»,— 
dedi. Oltinchi ayol: «Mening erim ovqat yesa, biqinidan, suv ichsa, tomog‘idan 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
287
ko‘rinadirgan bir odam bo‘lib, oilasining na ovqatidan va na suvidan xabar oladi, bola-
chaqasining ahvoli nima kechayotir, zarra parvosiga kelmaydi»,— dedi. Yettinchi ayol: 
«Mening erim o‘ta nimjon bo‘lib, bo‘lar bo‘lmasga dardga chalinaveradi, tegsang, 
chochilib ketadigandek!» — dedi. Sakkizinchi ayol: «Mening erim quyondek tezotar va 
moldek sassiq»,— dedi. To‘qqizinchi ayol «Mening erim ustundek baland, tepalikdek 
salobatli, qurumdek qop-qora va xonanishindir»,— dedi. Uninchi ayol: «Mening erim o‘zi 
xon, ko‘lankasi maydon, ta’rifi ortiqroqdur bundan ming chandon, qo‘ra ichra tuyalari 
ko‘pdur, ammo yaylovda oz — bir necha to‘pdur, bu sho‘rlik tuyalar gar soz ovozini 
eshiqalar, halok bo‘ldik, deb o‘ylagaylar»,— dedi. Un birinchi ayol bunday dedi: «Mening 
erim Abu Zar’ ikki qulog‘imni isirg‘a birlan bezab, ikki bilagimni tiqmachoqdek qilib 
semirtirdi, meni maqtab keriltirdi, meni o‘zining ash-Shiqqadagi qo‘ylari hamda yilqi-yu, 
tuyalari o‘rnida ko‘rdi. Men uning huzurida yomonlik ko‘rmadim, yeb-ichib, huzur-
halovatda yashadim. Uning onasi Ummu Abu Zar’ ersa, ichi to‘la qarg‘ish, uyi bedarvoza 
bir xotindur. O’g‘li Ibn Abu Zar’ — ko‘rpa-yostig‘i juldur, o‘zi bir echki qo‘lini yesa, arang 
to‘yadi. Qizi Binti Abu Zar’ — ota-onasining g‘irt o‘zi, semizligidan kuylagiga sig‘maydi, 
bor zahrini cho‘risiga sochadi. Cho‘risi ersa, gapimizni ko‘chaga tashimaydi, o‘g‘ritomoq 
ermas, uyimizni oyoqosti ham qilmaydi. Bir kuni Abu Zar’ suv to‘la meshdek jussasini 
so‘lqillatib ko‘chaga chiqdi-da, ikki o‘g‘ilchasi birlan kelayotgan bir ayolni uchrat-di. 
Ayolning bolalari onasining pinjida o‘ynashayotgan ikki qoplonchadek ikki dona anorni 
o‘ynashar erdi. Abu Zar’ meni taloq qilib, o‘sha ayolga uylandi. Keyin, men bir erkakka 
tegib oldim. U men birlan bearmon dom olishdi, menga ilgari bilmagan lazzatlarni, erdan 
ayolga lozim bo‘lgan barcha rohatlarni baxsh etdi. U menga: «Bori-yo‘g‘imni sen Ummu 
Zar’ga bag‘ishladim!»— dedi. Agar u menga ato etgan narsalarni jamlab, Abu Zar’ning 
(barcha idishlariga, hatto) eng kichik idishiga ham solsang, to‘lib-toshib keqa kerak!» 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Habashlar nayzabozlikni mashq qilayotgan 
erdilar, shunda Janob Rasululloh meni begona ko‘zdan pana qilib turdilar, men tomosha 
qildim. Biroz tomosha qilgach, ichkariga kirib ketdim, o‘shanda men o‘yin-kulgi 
qiladirgan yoshdagi bir qizaloq erdim» 
 
83-bob Kishining o‘z qiziga uning eri xususida pand-nasihat qilmog‘i 
 
Abdulloh ibn Abbos rivoyat qiladilar: «Men ancha vaqt Hazrat Umardan Janob 
Rasulullohning ayollaridan ikkitasi xususida so‘ramoqchi bo‘lib yurdim-u, lekin so‘ray 
olmadim. Olloh taolo ular haqida «Agar Ollohga tavba qilsangizlar .» degan oyati 
karimasini nozil qilgan erdi. Hazrat Umar haj qilganlarida men ham birga haj qildim. 
Hajdan qaytayotib bir yerga kelganda, chekkaga chiqdilar, men ham meshchadagi suvni 
olib chekkaga chiqdim. Ul kishi hojatdan bo‘shalib qaytgach, qo‘llariga suv quyib berdim, 
tahorat oldilar. So‘ng, men ul kishidan «Yo mo‘minlar amiri, Olloh taolo Janob 
Rasulullohning ayollaridan ikkitasi xususida «Agar Ollohga tavba qilsangizlar..» degan 
oyati karimasini nozil qilgan erkan, ular kimdurlar'»—deb suradim. Hazrat Umar: «Vo 
ajabo! Shuni ham bilmaysanmi, ey Ibn Abbos?! Ular — Oisha birlan Hafsa-dur»,— 
dedilar! Keyin, Hazrat Umar bunday deb gaplarida davom etdilar: «Men va mening bir 
ansoriy qushnim Baniy Umayya ibn Zayd qabilasida erdik. Ular Madina akobirlaridan 
erdilar. Men va qo‘shnim navbatma-navbat Janob Rasulullohniig huzurlariga borib turar 
erdik, bir kun u borar erdi va bir kun men borar erdim. Men borib kelsam, o‘shal kun 
Janob Rasulullohga nozil bo‘lgan vahiy va u yerda bo‘lgan boshqa voqealar haqida unga 
so‘zlab berar erdim. U borib kelganda ham xuddi shunday qilar erdi. Biz qurayshliklar 
ayollarimizdan ustun turar erdik. Ansorlar huzuriga kelsak, ularning ayollari erkaklaridan 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy