Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti axborotlashtirish texnologiyalari
- masala (I. V. Metcherskiy 32. 68)
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4. Moddiy nuqtaning qarshiliksiz muhitdagi majburiy tebranma harakati.
7 - masala (I. V. Metcherskiy 32. 68). H 9 , 4 kuch bilan sm 10 ga cho`ziladigan prujinaga osilgan va massasi kg 96 , 1 bo`lgan jism harakat vaqtida tezlikning birinchi darajasiga proporsional bo`lgan qarshilikka uchraydi va bu qar- shilik c M / 1 tezlikda H 6 , 9 / 1 ga teng. Boshlang`ich paytda prujina muvozanat holatidan cm 5 ga cho`zilgan va jism boshlang`ich tezliksiz harakatga keltirilgan. Jismning harakat qonuni aniqlansin. Yechish. H 9 , 4 kuch prujinani sm 10 ga cho`zsa, sm 1 cho`zish uchun , 49 , 0 10 9 , 4 cm H cm H ya’ni . 49 M H c , R c M / 1 bo’lganda H R 96 , 1 ; 6 , 9 / 1 / 1 6 , 9 / 1 2 M C C M kg c M H c kg 6 , 9 / 1 Jismning harakat differensial tenglamasi 166 , 2 2 1 k h h . 2 2 2 k h h , 1 25 6 , 19 2 6 , 19 c kg gm h c kg . 5 , 25 96 , 1 , 49 2 k kg m C k M H Xarakteristik tenglamaning ikkala ildizi ham bir xil va . 5 2 , 1 x U holda nuqta- ning harakat tenglamasi quyidagicha bo`ladi: . 2 1 5 C t C e x t (a) . 5 5 2 1 5 t t ae C t C e x (b) Boshlang`ich shartlar: ; 0 t , 5 0 cm x . 04 0 x Bularni (a) va (b) tenglama- larga qo`yamiz: . 25 5 ; 5 5 0 ; 5 2 1 2 1 2 2 cm C C cm C C C C Natijada . 1 5 5 5 25 5 5 cm t e cm t e x t t Harakat davriy bo`lmas ekan. 4. Moddiy nuqtaning qarshiliksiz muhitdagi majburiy tebranma harakati. Massa, kuch, bikirlik, tezlik, tezlanish, ampletuda, tebranish chastotasi, tebranish davri, tebranish fazasi, rezonans, bieniya. Moddiy nuqtaning tiklovchi kuch va uyg`otuvchi kuchlar ta`siridagi hara- katini qaraymiz. Uyg`otuvchi kuch umumiy holda vaqtning ixtiyoriy funksiyasi bo`lishi mumkin. Bu paragrafda uyg`otuvchi kuchning praktikada muhim ahami- yatga ega bo`lgan oddiy holini qarash bilan chegaralanamiz. Uyg`otuvchi kuch vaqtning garmonik funksiyasi ko`rinishida berilgan bo`lsin, ya`ni pt HSin . Uyg`otuvchi kuch amplitudasi, - uyg`otuvchi kuch chastotasi, boshlang`ich fazasi. , Cx F x t p Sin H Q x . Nuqtaning harakat differensial tenglamasi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: t p Sin H cx x m yoki , 0 2 pt Sin H x k x (12.1) bu yerda O M F x x 22-shakl Q 167 , 2 m c k . 0 M H H 12.1) tenglamaning umumiy yechimi unga mos 0 2 x k x (12.2) Birjenili tenglamaning umumiy yechimi va (12.1) tenglamaning birorta xususiy yechimlari yig`indisiga teng. (12.2) tenglamaning umumiy yechimi quyidagicha bo`ladi: , 1 kt aSin x (12.3) bu yerda a va lar integrallash o’zgarmaslari. (12.1) tenglamaning xususiy yechimini pt ASin x 2 ko’rinishda axtaramiz. A noma’lum son. 2 x va 2 x larni (12.1) tenglamag qo’yib, A ni topamiz: pt Sin H pt Sin Ak pt Sin Ap 0 2 2 yoki pt Sin H pt ASin p k 0 2 2 . Bundan 2 2 0 p k H A . Natijada xususiy yechim quyidagi ko’rinishda bo’ladi: . 2 2 0 2 pt Sin p k H x (12.4) Shunday qilib, (12.1) tenglamaning umumiy yechimi quyidagi ko’rinishda tasvirlanadi: . 2 2 0 pt Sin p k H kt aSin x (12.5) (12.5) tenglama ikkita garmonik tebranma yig’indisini ifodalaydi: k xususiy chastotali garmonik tebranma harakat va chastotasi uyg’otuvchi kuch chastotasiga teng bo’lgan garmonik tebranma harakatlar. a va lar boshlang’ich shartlardan topiladigan shartlar. Majburiy tebranish amplitudasi quyidagiga teng: . 2 2 0 p k H A (12.6) Ikkita hol uchun (12.4) formulani (12.6) dan foydalanib, yozamiz: p k - xususiy tebranish chastotasi uyg’otuvchi kuch chastotasidan katta bo’lgan holda . 2 pt ASin x ( p k ) p k - xususiy tebranish chastotasi uyg’otuvchi kuch chastotasidan kichik bo’lgan holda . 2 pt ASin pt ASin x p k Bulardan quyidagi xulosa kelib chiqadi: k p bo’lgan holda majburiy 168 tebranish fazasi uyg’otuvchi kuch fazasi bilan bir xil bo’ladi, k p bo’lgan holda majburiy tebranish fazasi uyg’otuvchi kuch fazasida masofaga siljigan bo’ladi: (12.6) formulani k p / almashtirib olib, quyidagi ko’rinishga keltiramiz: , 1 1 1 2 2 2 2 0 sT x c H k H A (12.7) bu yerda cT x c m -nuqtaning muvozanat holatdan statik og’ishi, ya’ni nuqtaning uyg’otuvchi kuch eng katta qiymatga ega bo’lgan paytdagi og’ishi quyidagi belgi- lashni kiritamiz: . 1 1 2 sT x A - miqdorga dinamikning koeffisienti deyiladi. miqdor tebranish amplitudasining statik og’ishidan necha marta kattaligini aniqlaydi. 23-shaklda ning ga bog’liqlik grafigi tasvirlangan. Grafikdan ko’rinib turibdiki, 1 k p bo’lganda dinamiklik koeffisiyenti tez o’sib ketadi. (12.5) ning ikkala tomonidan vaqt bo’yicha hosila olamiz: . 2 2 0 pt Cos p k H kt akCos x (12.8) Boshlang’ich shartlar ; 0 t , 0 x x . 0 x x ko’rinishda berilgan bo’lsin. Berilgan boshlang’ich shartlarni (12.5) va (12.8) tenglamalarga qo’yamiz: Sin k k H k x aSin Sin k H x aSin Sin k H aSin x Sin k H aSin x ) ( . 2 2 0 0 2 2 0 0 2 2 0 0 2 2 0 0 (12.9) (12.5) yechimni quyidagi ko’rinishda yozamiz: . 2 2 0 2 2 0 0 0 pt Sin p k H Sinkt Cos k Coskt Sin p k H Sinkt k x Coskt x x 1 0 1 k P / 23-shakl x 0 P 2 ) ( * t A t k P 2 24-shakl 169 (12.10) yechimdagi . 2 2 0 kt Sin Cos k kt Cos Sin p k H qo`shiluvchi xususiy chastotali tebranishni ifodalaydi, demak hat 0 0 x . 0 0 x boshlang`ich shartlarda ham nuqta xususiy chastotali tebranishda ishtirok etar ekan. Bu tebranishlar ampli- tudasi boshlang`ich shartlardan bog`liq emas. Endi uyg`otuvchi kuch chastotasi xususiy chastotaga juda yaqin bo`lgan holni qaraymiz ( k ). U holda 0 0 x va . 0 0 x boshlang`ich shartlar uchun (12.10) yechimni quyidagi ko`rinishda yozish mumkin ( , 1 / k lekin 0 2 2 k ): kt Sin pt Sin k H x 2 2 0 yoki , 2 2 2 2 2 0 t k tCos k Sin k H x 2 k (12.11) (12.11) yechimda ; 0 t , 2 k , 4 k … bo`lganda 0 0 x . Bo`ladi, ya`ni , 2 k davr bilan nuqta o`zining muvozanat holatiga qaytadi. Uzunligi , 2 k ga teng bo`lgan vaqt oralig`ida tebranish o`sib kamayadi (24-shakl). Bunday harakat--ga biyeniya hodisasi deyiladi. Biyeniya holida tebranish uyg`otuvchi kuch chas-totasi bilan sodir bo`ladi. Tebranish amplitudasi t k Sin k H t A 2 2 2 2 0 * davriy ravishda sekin o`zgaradi (24-shakl). Endi xususiy tebranish chastotasi uyg`otuvchi kuch chastotasiga teng bo`lgan holni qaraymiz, ya`ni k . Bu holda (12.1) tenglamaning xususiy yechimini pt AtSin X (12.12) ko`rinishda axtaramiz. (12.12) yechimni (12.1) tenglamaga qo`yib, quyidagi muno- sabatni hosil qilamiz: pt Sin H pt Cos A 0 2 Quyidagicha belgilash kiritamiz: , t p t natijada , 2 0 Sin H Cos A yoki . 2 0 0 Sin Cos H Cos Sin H Cos A Bu tenglik , 0 0 Cos H A Sin H 2 0 170 shartlarda ayniyatga aylanadi. Bunda , 0 Cos 1 Sin demak , 2 / 0 H A . 2 Shunday qilib . 2 0 2 pt Cos t H x (12.13) (12.1) tenglamaning umumiy yechimi pt Cos t H t p Sin a X 2 0 (12.14) (12.13) majburiy tebranma harakat amplitudasi vaqtga nisbatan chiziqli qonun bilan cheksiz o`sadi (25- shakl). Bunday hodisaga rezonais hodisasi deyiladi. Quyida nuqtaning majburiy tebranishiga doir Masalalar qaraymiz. 8- masala. Massasi m ga teng bo`lgan yuk bikirligi C ga teng bo`lgan prujinaning quyi B uchiga ilingan, prujinaning yuqori uchi t aSin A qonuniga asosan ko`chadi (26-shakl). kg m 4 , 0 , , / 2 , 39 m H C , 7 1 c cm a 2 deb olib, yukning majburiy tebranishi aniqlansin. Yechish. Koordinatalar boshini yukning statik muvozanat holatiga olamiz. U holda prujinaning dinamik defarmatsiyasi t aSin x ga teng bo`ladi. Prujinaning elastiklik kuchi quyidagiga teng bo`ladi: . Sinpt x c F X Statik muvozanat holatida prujinaning elastiklik kuchi yukning og`irlik kuchi bilan muvozanatlashadi, ya`ni , 0 mg c cT cT -prujinaning statik defarmatsiyasi. t CaSin Q X Yukning harakat differensial tenglamasi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: t caSin cx x m yoki , 0 2 t Sin H x k x (12.4) formulaga asosan yukning majburiy tebranishi quyidagicha bo`ladi: , 2 2 0 t Sin k H x . 0 Bunga berilganlarni qo`yamiz: x O P t H x 2 0 P t H x 2 0 t 25-shakl A Q O F x M 26-shakl x M B 171 , 4 1 ) 49 98 ( 4 , 0 2 2 , 39 ) ( ) ( 2 2 2 2 2 0 cm c kg cm k m ca k m H M H c kg m c k M H 1 98 4 , 0 2 , 39 2 Natijada . 7 4 tcm Sin x 9-masala (I.V.Metcherskiy 32.8). cx Q tiklovchi kuch va T e F F 0 kuch ta`sir etayotgan m massasi nuqtaning to`g`ri chiziqli harakatini, boshlang`ich paytda nuqta uzining muvozanat holatida teng turgan deb toping. Yechish. Nuqtaga ta`sir etayotgan kuchlar: 1 F elastiklik kuchi, T e F F 0 uyg'otuvchi kuch, mg - og`irlik kuchi. Kuchlarning x o’qidagi proeksiyalari: cx F X 1 , T e F F 0 1 , . 0 ) ( X g m Nuqtaning harakat differensial tenglamasini tuzamiz: t e F cx x m 0 yoki . 0 2 t e m F x K x (a) (a) tenglamaning umumiy yechimi , 2 1 X X X ya’ni (a) tenglamaga mos bir jinsli tenglamaning umumiy yechimi va (a) tenglamaning birorta xususiy yechim- lari yig’indisidan iborat. , 1 BSinkt ACoskt x (b) bu yerda . 2 m c k Xususiy yechimni quyidagi ko’rinishda axtaramiz: . 2 2 2 t t Ce x Ce x Buni (a) tenglamaga qo’yamiz: . 2 2 0 0 2 2 k m F C e m F e K C t t Natijada . 2 2 0 2 t e k m F x (a) tenglamaning umumiy yechimi: . 2 2 0 t e k m F Sinkt ACoskt x (v) Boshlang’ich shartlar: ; 0 t 0 0 x , 0 0 x . 2 2 0 t e k m F kCoskt AkSinkt x Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling