Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti axborotlashtirish texnologiyalari
Nuqtaning qarshilik ko`rsatuvchi muhitdagi erkin
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 5- masala (I.V.Metcherskiy 32.66).
3. Nuqtaning qarshilik ko`rsatuvchi muhitdagi erkin tebranishi 17-shakl 1 C 1 d 2 d 2 C Q a) 1 F F 2 F O 1 d 2 d 2 P x b) 160 Moddiy nuqtaning masofaga proporsional bo`lgan F tiklovchi kuch va nuqta tezligiga bog`liq bo`lgan qarshilik kuchlari ta`siridagi harakatini qaraymiz. Muhitning qarshilik kuchini nuqta tezligiga proporsional va tezlikka qarama-qarshi yo`nalgan deb olamiz, ya`ni R (18-shakl). Koordinatalar boshi O nuqtani yukning muvozanat holatida olib, x o`qini trayektoriya bo`ylab yo`naltiramiz. Tiklovchi kuchning dinamik qiymati: . x c F Bu holda nuqtaning harakat differensial tenglamasi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: , x cx x m yoki , 0 2 2 x k x h x (11.1) bu yerda , 2 m h . 2 m c k (11.1) tenglama moddiy nuqtaning qarshilik va tiklovchi kuchlar ta`siridagi harakat differensial tenglamasini ifodalaydi. (11.1) tenglamaning xarakteristik tenglamasi va uning ildizlari quyidagicha bo`ladi: , 0 2 2 2 k h , 2 2 1 k h h . 2 2 2 k h h (11.2) m c k miqdor nuqtaning xususiy tebranish chastotasi muhitning qarshilik koerdisiendan katta bo`lsin, ya`ni n k . U holda , 0 2 2 k h bo`ladi. 2 2 2 1 h k k belgilashni kiritsak, xarakteristik tenglamaning ildizlari. , 1 1 ik h 1 2 ik h Ko`rinishda bo`ladi. Bu holda (11.1) tenglamaning umumiy yechimi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: , 1 2 1 1 t Sink C t Cosk C e x ht (11.3) yoki . 1 t k Sin ae x ht (11.4) 1 C va 2 C yoki , a va integrallash o`zgarmaslari boshlang`ich shartlardan topiladi. Boshlang`ich shartlar ; 0 t , 0 x x 0 0 x (11.5) Ko`rinishda berilgan bo`lsin. (11.4) dan vaqt bo`yicha bir marta hosila olamiz: . ) ( ( 1 1 1 t k Cos k t k hSin ea x ht (11.6) (11.5) boshlang`ich shartlarni (11.4) va (11.6) tenglamalarga qo`yamiz: O M F x x 18-shakl R 161 , 1 2 0 0 2 0 1 0 0 k hx x x A Cos a k Sin h x aSin x (11.7) . 0 0 1 0 hx x k x tg (11.8) (11.4) formuladan ko`rinib turibdiki moddiy nuqtaning harakati davriy tak- rorlanuvchi harakat, ya`ni tebranma harakatdan iborat bo`ladi. Vaqtning ixtiyoriy paytida ht ae x tengsizlik o`rinli, ya`ni x koordinata x o`qiga nisbatan simmetrik bo`lgan ht ae x va ht ae x egri chiziqlar orasida bo`lar ekan. ht ae ga tebranish amplitudasi deyiladi. Tebranish amplitudasi vaqt o`tishi bilan cheksiz kamayadi. Bunday ko`rinishdagi tebranishga so`nuvchi tebranish deyiladi. (19-shakl). 2 2 1 h k k (11.9) ga so`nuvchi tebranish chastotasi deyiladi. Nuqtaning bir tomonga qarab ketma-ket ikki marta og`ishlari orasidagi o`tgan davrga tebranish davri deyiladi. So`nuvchi tebranish davri . 2 2 2 2 1 1 h k k T (11.10) Buni boshqacha ko`rinishda ham tasvirlash mumkin: , / 1 / 1 2 2 2 1 k h T k h k T (11.11) bu yerda k T / 2 xususiy tebranish davri. Moddiy nuqtaning muvozanat holatdan ketma- ket og`ishlari ketma-ketligi i A ni qaraymiz. , i hti i kt Sin ae A . ) ( 1 2 / 1 T t h i i ae A . 2 / 1 ) 2 / 1 ( 1 hT hti i i e ae ae A A T i t h (11.12) i i A A / 1 nisbat o`zgarmas va birdan kichik bo`lgani uchun i A amplitudalar ketma-ketligi maxraj 2 / 1 5 hT e d ga teng bo`lgan kamatuvchi geometrik progressiyani tashkil qilar ekan. . 2 / 1 hT e d miqdorga tebranish dekrementi deyiladi. 2 / 1 ln hT d D miqdorga logariflik dekrement deyiladi. 2- hol. Muhitning qarshilik koeffisiyenti, xususiy tebranish chastodasidan katta bo`lsin ya`ni k h . Bu holda xarakteristik tenglamaning ikkala ildizi ham haqiqiy manfiy bo`ladi, ya`ni x 0 x O 2 T 1 T ht ae x ht ae x t i t 19-shakl 162 , 2 2 1 k h h , 2 2 2 k h h Bu holda (11.1) tenglamaning umumiy yechimi quyidagi ko`rinishda bo`ladi. , * * t k t k ht e Ae e x (11.13) Bu yerda , 2 2 * k h k (11.13) yechishni boshqacha ko`rinishda yozish ham mumkin , * 2 * 1 t Sink C t Cosk C e x ht (11.14) bu yerda , 2 2 1 C C A , 2 2 1 C C B A va B larni quyidagi ko`rinishda , aSin A aCos B almashtirib (11.14) yechimni quyidagicha ko`rinishda ham tasvirlash mumkin: t k Sin ae x ht * (11.15) (11.15) tenglamadan ko`rinib turibdiki bu holda nuqtaning harakati tebranma bo`lmaydi, chunki giperbolik sinus davriy funksiya emas. Boshlang`ich tezlikning yo`nalishiga qarab, nuqtaning harakati 20-rasmlarda tasvirlangan egri chiziqlarning bari bo`yicha sodir bo`ladi. 3-hol. Muhitning ishqalanish koeffisienti xususiy tebranish chastotasiga teng bo`lsin, ya`ni k h . Bu holda xarakteristik tenglamaning ildizlari. h 2 1 . Bo`ladi. (11.1) tenglamaning umumiy yechimi 2 1 C t C e x ht (11.16) Ko`rinishda bo`ladi. (11.16) dan nuqtaning tezligini topamiz: 1 2 1 C e C t C he x ht ht (11.17) (11.15) boshlang`ich shartlarni (11.16) va (11.17) tenglamalarga qo`yib, 1 C va 2 C larni topamiz, ya`ni , 0 2 x C . 0 0 1 hx x C Bularni (11.16) ga qo`yib, nuqtaning berilgan boshlang`ich shartlarni qano- atlantiruvchi harakat tenglamasini topamiz: x 0 x O t x 0 a) x 0 x O x 0 Boshlangich tezlik yetarlicha katta bo’lgan hol t b) x 0 x O t Boshlang’ich tezlik kichik bo’lgan hol c 20-shakl 163 . 0 0 0 t hx x x e x ht (11.18) (11.18) yechimdan ko`rinib turibdiki nuqtaning harakati bu holda ham davriy bo`lmaydi, ya`ni nuqta o`zining muvozanat holatiga asimptotik ravishda intiladi. Quyida moddiy nuqtaning so`nuvchi tebranma harakatiga doir bir nechta masalalar qaraymiz. 5- masala (I.V.Metcherskiy 32.66). Massasi kg 5 bo`lgan jism bikirlik koeffisienti m kH / 2 ga teng prujinaga osilgan. Muhitning qarshilik kuchi tezlikka proporsional. To`rt marta tebranishdan keyin amplituda 12-marta kichraydi. Yukni cho`zilmagan prujina uchiga ilib, boshlang`ich tezliksiz qo`yib yuborilgan bo`lsa, jismning harakat tenglamasi topilsin. Yechish. Masalaning shartiga ko`ra: . 12 0 b T T Maxraji hT e ga teng bo`lgan geometrik propressiyaning n - hadini topish formulasiga asosan: 8 2 0 8 2 0 8 hT hT e A e A A Bundan , 12 8 2 8 2 8 0 0 8 Lu A A Lu hT A A Lu hT bundan 31 , 0 8 12 ln 2 hT . 62 , 0 h T (a) (11.10) formulaga asosan: 2 2 2 h k T (b) (a) va (b) formulalardan: , 62 , 0 4 62 , 0 4 62 , 0 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 k h h k h , 1 400 5 / 2000 2 2 c kg M m c k H . 44 , 39 4 2 Bularga asosan. . 1 97 , 1 2 c h (a) formuladan tebranish davri. . 315 , 0 c T 164 Tebranishning logarifmik dekrementi: . 31 , 0 2 hT d Endi so`nuvchi tebranish chastotasini topamiz: . 1 9 , 19 82 , 3 400 2 2 1 c h k k (11. 3) formuladan foydalanib, so`nuvchi tebranma harakat tenglamasini yozamiz: . 1 1 97 , 1 t k BSin t k ACos e x t (b) Koordinatalar boshini yukning statik muvozanat holatiga olamiz. U holda bosh- lang`ich shartlar quyidagicha bo`ladi: ; 0 t , 0 ct x . 0 0 x . 45 , 2 / 2000 / 8 , 9 5 2 cm M H c kg c mg M ct (g) (b) dan vaqt bo`yicha hosila olamiz: . 97 , 1 1 1 1 1 97 , 1 1 1 97 , 1 t k Cos B k t k Sin A k e t k BSin t k ACos e x t t (d) (g) boshlang`ich shartlarni (v) va (d) tenglamalarga qo`yiib A va B larni topamiz: . 242 , 0 9 , 19 97 , 1 45 , 2 9 , 19 97 , 1 0 45 , 2 cm A B cm A B A A eM Bularni (b) tenglamaga qo`yib, yukning harakat tenglamasini topamiz, ya`ni . 9 , 19 142 , 0 9 , 19 45 , 2 97 , 1 cm t Sin t Cos e X t 6- masala (I.V.Metcherskiy 32. 74). Sharnir bilan O nuqtaga biriktirilgan sterjen uchidagi og`ir A nuqta kichik tebranishlarining differensial tenglamasi tuzilsin, shuningdek so`nuvchi tebranishlar chastotasi topilsin. Muhitning qarshilik kuchi tezlikning birinchi darajasiga proporsional, proporsionallik koefisiyenti . A nuqtaning og`irligi P prujinaning bikirlik koefisiyenti c , sterjen uzunligi , masofa . b OB Sterjening massasi, massasi hisobga olinmasin. Muvozanat holatida sterjen gorizontal joylashgan, koeffisientning qanday qiymatida operi- odik bo`ladi (21a-shakl). Yechish. Hisob sxemasi 21b -shaklda tasvirlangan. a) y b F R B J A x A y B y y b) 21-shakl 165 21b-shakldan: , A B A B y b y b y y , A B y b y Elastiklik va qarshilik kuchlari: , A B y cb cy F . A B y b y R O nuqtaga nisbatan moment tenglamasini tuzamiz: , 0 bF bR J y g p y m J Natijada 0 2 2 y Cb y b y g p yoki 0 2 2 2 2 y b C y b y g P (a) (a) tenglamaning xarakteristik tenglamasi: 0 2 2 2 Cb C b g p yoki . 0 2 2 2 2 P b g C P b g (b) Xususiy tebranish chastotasi va ishqalanish koeffisientlari: , 2 2 2 p cgb k . 2 2 2 p cgb h (v) So`nuvchi tebranish chastotasi: 2 4 2 4 2 2 2 2 2 2 1 2 4 p b g p cg b p b g p cgb h k k 2 va 3 hollarga asosan k h bo`lganda harakat perepodik bo`ladi. (b) formulalarga asosan: Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling