Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari kafedrasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bosh elementlar metodi.
- Optimal yo’qotish metodi.
Misol. Gauss metodi bilan quyidagi sistema yechilsin; (7.11) Sistemani yechish jarayoni 2-jadvalda keltirilgan. 1-jadval Ozod hadlar Sxema qismlari ) , 1 ( 2 , 1 n i a x a n i n j j ij j x j x ) , 1 ( 1 n j x x j j ) , 1 ( 2 , 1 1 1 1 n i a a a x a n i n j n j ij n j ij j ij j x n ) 3 ( 3 1 2 3 n n n ) 5 3 2 ( 6 1 2 3 n n n 0 5 , 1 2 1 8 , 0 6 , 1 6 , 1 4 , 2 3 4 , 0 2 , 3 3 6 , 1 2 , 4 2 4 3 2 1 4 3 2 1 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x 1 x 2 х 3 х 4 x 1 . . . 41 31 21 11 a a a a ) 1 ( 12 42 32 22 12 . . . b a a a a ) 1 ( 13 43 33 23 13 . . . b a a a a ) 1 ( 14 44 34 24 14 . . . b a a a a ) 1 ( 15 45 35 25 15 . . . b a a a a ) 1 ( 16 46 36 26 16 . . . b a a a a А 85 2-jadval Ozod hadlar Sxema qismlari . . . 1 . . . ) 1 ( 42 ) 1 ( 32 ) 1 ( 22 a a a ) 2 ( 23 ) 3 ( 43 ) 1 ( 33 ) 3 ( 23 . . . b a a a ) 2 ( 24 ) 1 ( 44 ) 1 ( 34 ) 1 ( 24 . . . b a a a ) 2 ( 25 ) 1 ( 45 ) 1 ( 35 ) 1 ( 25 . . . b a a a ) 2 ( 26 ) 1 ( 46 ) 1 ( 36 ) 1 ( 26 . . . b a a a 1 A . . . . . . 1 . . . ) 2 ( 43 ) 2 ( 33 a a ) 3 ( 34 ) 2 ( 44 ) 2 ( 34 . . . b a a ) 3 ( 35 ) 2 ( 45 ) 2 ( 35 . . . b a a ) 3 ( 36 ) 2 ( 46 ) 2 ( 36 . . . b a a 2 A . . . . . . . . . 1 . . . ) 3 ( 44 a ) 4 ( 45 ) 3 ( 45 . . . b a ) 4 ( 46 ) 3 ( 46 . . . b a 3 A 1 1 1 1 1 2 3 4 x x x x 1 2 3 4 x x x x B 1 x 2 х 3 х 4 x 1 ... 1 6 , 1 4 , 0 2 1 , 2 ... 2 8 , 0 3 2 , 4 8 , 0 ... 1 1 4 , 2 6 , 1 5 , 1 ... 5 , 1 1 0 3 6 , 1 ... 0 1 6 , 1 2 , 3 4 ... 5 , 0 2 , 0 4 , 1 8 A ... 1 ... 1 , 4 16 , 4 84 , 3 54166 , 0 ... 8 , 1 28 , 0 08 , 2 15625 , 0 ... 3 40 , 1 60 , 0 25 , 0 ... 6 , 1 56 , 3 96 , 0 05208 , 0 ... 5 , 4 6 , 6 2 , 0 1 A ... ... 1 ... 02081 , 4 53331 , 2 29606 , 0 ... 35937 , 2 75 , 0 81581 , 1 ... 62500 , 2 6 , 4 51198 , 2 ... 28644 , 4 38331 , 6 2 A 16897 , 1 67603 , 4 84500 , 5 4 A 1 1 1 1 00002 , 1 00005 , 2 00009 , 3 00013 , 4 00002 , 2 00005 , 3 00009 , 4 00013 , 5 B 86 Shunday qilib, quyidagi taqribiy yechimga ega bo’ldik. Sistemaning aniq yechimi ekanligi bevosita ishonch hosil qilish mumkin. Bosh elementlar metodi. Gauss metodida yetakchi elementlar doim noldan farqli bo’lavermaydi. Yoki ular nolga yaqin sonlar bo’lishi mumkin: bunday sonlarga bo’lganda katta absolyut xatoga ega bo’lgan sonlar hosil bo’ladi. Buning natijasida taqribiy yechim aniq yechimdan sezilarli darajada chetlashib ketadi. Hisoblash xatosining bunday halokatli ta’siridan qutulish uchun Gauss metodi bosh elementni tanlash yo’li bilan qo’llaniladi. Buning Gauss metodining kompakt sxemasidan farqi quyidagidan iborat. Faraz qilaylik, noma’lumlarni yo’qotish jarayonida quyidagi sistemaga ega bo’lgan bo’laylik: Endi tenglikni qanoatlantiradigan nomerni topib, o’zgaruvchilarni qayta belgilaymiz: va so’ngra tenglamadan boshlab, barchasidan noma’lumni yo’qotamiz. Bunday qayta belgilashlar yo’qotish tartibini o’zgartirishga olib keladi va ko’p hollarda hisoblash xatosini kamaytirishga xizmat qiladi. Optimal yo’qotish metodi. Bu metodning dastlabki qadamlari Gauss metodiga o’xshashdir. Yetakchi element deb faraz qilib, (7.1) sistemaning birinchi tenglamasini (7.2) ko’rinishga keltiramiz. So’ngra (7.1) sistemaning faqat ikkinchi tenglamasidan ni yo’qotamiz: . Endi deb faraz qilib, bu tenglamani (7.4) ko’rinishga keltiramiz: . Bu tenglama yordamida (7.2) tenglamadan ni yo’qotamiz. Natijada hosil bo’ladi. Bu yerda . ; 00002 , 1 1 x ; 00005 , 2 2 x ; 00009 , 3 3 x 00013 , 4 4 x ; 1 1 x ; 2 2 x ; 3 3 x 4 4 x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . ) ( 1 , ) ( , 1 ) ( 1 , ) ( 1 , 1 ) ( , 1 1 ) ( 1 , 1 ) 2 ( 1 , ) ( 1 ) ( 1 , ) 1 ( 1 , 1 ) 1 ( 1 3 ) 1 ( 13 2 ) 1 ( 12 1 m n n n m n n m m m n m n m n m n m m m m m n m n m n m m m m m m n n n a x a x a a x a x a b x b x b x b x b x b x b x | | max | | ) ( , 1 ) ( , 1 m j m j m k m a a k k m x x 1 1 m k x x ) 2 ( m 1 m x 0 11 a ) 1 ( 1 , 1 ) 1 ( 1 2 ) 1 ( 12 1 . . . n n n b x b x b x 1 x ) 1 ( 1 , 2 ) 1 ( 2 2 ) 1 ( 22 . . . n n n a x a x a 0 ) 1 ( 22 a ) 2 ( 1 , 2 ) 2 ( 2 3 ) 2 ( 23 2 . . . n n n b x b x b x 2 x ) 2 ( 1 , 2 ) 2 ( 2 3 ) 2 ( 23 2 ) 2 ( 1 , 1 ) 2 ( 1 3 ) 2 ( 13 1 . . . . . . n n n n n n c x c x c x c x c x c x ) 3 ( , ) 2 ( 2 ) 2 ( 2 ) 2 ( 2 ) 1 ( 12 ) 1 ( 1 ) 2 ( 1 j b c b b b c j j j j j 87 Faraz qilaylik, avvalgi ta tenglamalar ustida almashtirishlar bajarish natijasida (7.1) sistema quyidagi teng kuchli sistemaga keltirilgan bo’lsin: (7.12) Bu sistemaning avvalgi ta tenglemasini mos ravishda larga ko’paytirib, natijalarni tenglamadan ayiramiz va hosil bo’lgan tenglamani noma’lum oldingi koeffisiyentga bo’lamiz. Natijada - tenglama quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: . Endi bu tenglama yordamida (7.12) sistemaning avvalgi ta tenglamasidan ni yo’qotsak, u holda yana (7.12) ko’rinishdagi sistemaga, faqat ning ga almashgan holiga, ega bo’lamiz. Shu bilan birga, agar bo’lsa, quyidagi formulalarga ega bo’lamiz: Almaщtirshdarning -qadami ham bajarilgandan so’ng (7.1) sistemaning yechimi uchun quyidagi formulalar hosil bo’ladi: . Bu yerda ham hisoblash jarayonini kontrol qilash Gauss metodidagiga o’xshashdir. Optimal yo’qotish metodida ham barcha yetakchi elementlar noldan farqli bo’lshi zarurdir. Agar bu fakt oldindan ma’lum bo’lmasa, u holda hisoblash sistemasini o’zgartirib, bosh elementlarni satr bo’yicha tanlash yo’li bilan noma’lumlarni yo’qotish maqsadga muvofiqdir. Buning uchun, agar -tenglamada noma’lumlarni yo’qotgandan keyin, k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . 1 , 1 1 , 1 1 , 1 , 1 , 1 1 1 , 1 1 1 , 1 ) ( 1 , 1 ) ( 1 , ) ( 1 , 1 ) ( 1 1 ) ( 1 , 1 1 n n n n n k k n n n k n n k k k k k k k k k k k k k k n n k n k k k a x a x a x a a x a x a x a c x c x c x c x c x k k k k k k a a a , 1 2 , 1 , 1 , . . . , , ) 1 ( k 1 k x ) 1 ( k ) ( 1 , 1 ) ( , 1 ) ( 2 , 1 1 . . . k n k n k n k k k k k c x c c х k 1 k x k ) 1 ( k k r r k k k r k k a c a 1 , 1 ) ( 1 , 1 , 1 0 ). 1 , . . . , 3 , 2 ; , . . . , 2 , 1 ( , ) 1 ( , 1 ) ( 1 , ) ( ) 1 ( 1 ) ( 1 , , 1 1 , 1 1 ) ( , , 1 , 1 ) 1 ( , 1 n k k p k i c c c c c a a c a a c k p k k k i k ip k ip k r k k r r k k k k r k p r r k p k k p k n ) , . . . , 2 , 1 ( ) ( 1 , n i c x n n i i ) 1 ( k k x x x , ... , , 2 1 ) 1 ( 1 ) 1 ( , 1 1 , 1 k p c a a k s k sp s k k k 88 moduli bo’yicha eng katta element bo’lsa, u holda o’zgaruvchilarni qaytadan belgilab: va , so’ngra optimal yo’qotish qoidasiga ko’ra noma’lumlarni yo’qotishni davom ettirish kerak. Optimal yo’qotish metodining ustunligi shundan iboratki -tartibli sistemani yechish uchun zarur bo’lgan arifmetik amalalrning soni Gauss metodidagidek bo’lsa ham, bu metod EHM lar xotirasidan effektiv ravishda foydalanishga imkon beradi, ya’ni sistemaning tartibini ikki marta orttirish mumkin. (7.12) sistemadan ko’rinib turibdiki, optimal yo’qotishning -qadami bajarilgach, berilgan sistemaning oxirgi ta tenglamasi o’zgarishsiz qoladi. Buni hisobga olgan holda xotiraga matrisaning barcha elementlarini to’la kiritmasdan, har bir qadamdan oldin bittadan satrni kiritamiz. U holda -qadamni amalga oshirish uchun xotiraning ta yacheykasi yetarli bo’ladi, bular matrisani va (12) sistemadagi -tenglama koeffisiyentlarni joylashtirish uchun xizmat qiladi. Endi ning maksimumini topib, -tartibli sistemani yechish uchun ta yacheykaga ega bo’lgan maydon yetarli ekanligiga ishonch hosil qilamiz. Masalan, operativ xotirasi 4095 yacheykadan iborat bo’lgan EHM da tashqi qurilmalardan foydalanmasdan 122-tartibli tenglamalar sistemasini yechish yoki shu tartibli ixtiyoriy matrisaning determinantini hisoblash mumkin. Misol tariqasida sistemani optimal yo’qotish motedi bilan yechaylik. Birini tenlamadan (7.13) ni hosil qilamiz va buni ga ko’paytirib, sistemaning ikkinchi tenglamasidan ayiramiz: . Buni ga bo’lib, kerakli tenglamani hosil qilamiz: . (7.14) Endi (7.13) dan ni yo’qotsak, . (7.15) (7.15) ni 1,6 ga (7.14) ni -0,8 ga ko’paytirib, sistemaning uchinchi tenglamasidan ayiramiz va hosil bo’lgan tenglamani oldidagi koeffisiyentga bo’lsak, p k x x 1 1 k p x x n k ) ( k n ) 1 ( k 1 ) 1 ( ) ( n k n k k f ) ( 1 , ) ( 1 , ) ( 1 , 1 ) ( 1 , 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k n k k k k k n k k c c c c ) 1 ( k ) (k f n 4 ) 5 )( 1 ( n n 0 5 , 1 2 1 8 , 0 6 , 1 6 , 1 4 , 2 3 4 , 0 2 , 3 3 6 , 1 2 , 4 2 4 3 2 1 4 3 2 1 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x 6 , 1 5 , 1 8 , 0 1 , 2 4 3 2 1 x x x х 4 , 0 96 , 0 60 , 0 08 , 2 84 , 3 4 3 2 x x x 84 , 3 2500 , 0 15625 , 0 54167 , 0 4 3 2 x x x 2 x 12501 , 2 17182 , 1 93750 , 1 4 2 1 x x х 3 x 89 (7.16) kelib chiqadi. Bu tenglama yordamida (7.14) va (7.15) dan ni yo’qotsak, (7.17) hosil bo’ladi. Endi (7.16)-(7.17) tenlamaoar yordamida sistemaning to’rtinchi tenglamasidan ni yo’qotamiz: . Bundan va (7.13)-(7.17) dan noma’lumlarni ketma-ket topamiz: . Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling