Amaliy antropologiya va biomexanika asoslari

M u sh a к t o’ q i m a lari silliq, ko’ndalang - yo’l-yo’l va yurak to’qimalariga bo’linadi. Birinchisiga - ichki organ va tomir devorlarining asosiy qismi, ikkinchisiga-skelet muskulaturasi, uchinchisiga- yurak devorlarining o’rta qatlam mushaklari kiradi.
N e r v t o ’ q i m a lariga asabni qo’zg’atuvchi qobiliyatga ega, mexanik va
oziqlantirish (trofik) vazifalarini bajaruvchi asab hujayralarining o’simtalari kiradi.

O r g a n ( a ' z o ) deb, bir yoki bir necha vazifalarni bajaruvchi, tanada doimiy joyi

bo’lgan, qismiga aytiladi. Organ bir necha turdagi to’qimadan iborat bo’ladi, ammo ulardan bittasi har doyim ustun va yetakchi vazifani bajaradi. Har bir organda qon tomirlari mavjud, ko’pchiligida yana limfatik tomirlari ham qo’shilgan bo’ladi. Hamma organlarda nerv tomirlari va ularning tarmoqlari joylashgan. Yuqorida aytilgandek, vazifalari o’xshash organizmlar; ya'ni suyak, mushak, ovqat hazm qilish, nafas olish, siydik-jinsiy, ichki sekretsiya bezlari, yurak-tomir, nerv va sezish organlari kabi sistmalarga birlashadi.

1.3. SKELET VA UNING VAZIFASI TO’G’RISIDA UMUMIY TUShUNChA.

Suyak va ularning o'zaro birlashuvi odam tanasining skletini tashkil qiladi. Skelet tayanch, harakat va himoya vaziflarini bajaradi. Skeletning hamma organlarini ushlab, tanaga fazoda ma'lum shakl berib turuvchi holati, tayanch vazifasi hisoblanadi. Skelet mushaklar bilan birgalikda harakat apparatini tashkil qiladi. Suyaklar bunda passiv rolni bajaradi. ya'ni ular richag vazifasida bo’lib, mushaklami qisqarishi natijasida harakatga keltiriladi. Skeletning himoya vazifasi deb. ularning ma'lum qismlari odam a'zolarini mexanik ta'sirdan saqlab turishiga aytiladi. Masalan: bosh suyagi bosh miyani

himoyalaydi, ko’krak qafasi esa yurak va o’pkani mexanik ta'sirlardan saqlaydi. Tayanch. himoya, harakat vazifalaridan tashqari skelet suyaklarni mineral

almashinuvida va qonni tashkillashtirishda ishtrok etadi. Chunki aynan suyaklarda tanaga kerak bo’lgan mineral moddalarni asosiy zaxirasi mavjud bo’lib, ulai* ortiqcha bo’lganda suyakda saqlanib. kerak bo’lganda esa uni sarflavdi. Suyaklarda mavjud ilik yog’i asosan qon yaratishda ishtirok etadi. Skeletning har bir suyagi asosan suyak to’qimalaridan tashkil topgan, lekin bundan tashqari zich, tolasimon birlashtiruvchi suyak pardasi, suyak bo’g’imlarini yopib turuvchi tog’ay va nerv tolalari, hamda to’qimalardan iborat bo’ladi.

Odam skeleti tarkibiga 206 ta suyak, ulardan 85 tasi juft va 36 tasi toq suyaklardir. Erkaklar skeleti tananing umumiy vaznidan 18% ini. avollarda 16% ini, chaqaloqlarda esa - 14% ini tashkil qiladi.