Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

O`zlashtirish darajasini aniqlash uchun savollar 
1. Yosh bolalarda og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining xastaliklarini 
chaqiruvchi infeksiya turlarini sanab bering 
2 Strepto-stafilokokk mikroblari chaqirishi mumkin bo`lgan 
kasalliklarning klinik belgilarini va chora-tadbirlarini gapirib bering. 
3. Gerpes virusi og`iz bo`shlig`ining shilliq qavatida qanday 
xastaliklarni keltirib chiqaradi? 
4. Gerpes virusi chaqiradigan xastaliklarda shilliq pardada yuzaga 
keladigan belgilarni sanab bering. 
5. O`tkir gerpetik stomatitning 3 yoshgacha bo`lgan bolalarda 
ko`proqq uchrashiga sabab nima? 
6. O`tkir gerpetik stomatitda yuz beradigan klinik belgilarni, davo 
chora-tadbirlarini gapirib bering. 
7. O`tkir gerpetik stomatit hastaligining bolalar orasida 
tarqalishining oldini olish chora-tadbirlari qanday amalga oshirilmog`i 
lozim? 
8. Yosh bolalar o`rtasida kandidoz kasalligini keltirib chiqaruvchi 
shart-sharoitlar nimalardan iborat? 
9. Yosh bolalarda kechadigan kandidoz xastaligining klinik 
belgilari va davo-choralari xaqida gapirib bering. 
7.7. Og`iz bo`shlig`i shilliq pardasida bakteriyalar yuzaga 
keltiradigan allergik o`zgarishlar. 
7.7.1. Surunkali qaytalanuvchi yarali (aftoz) stomatit 
Xastalik ko`pincha katta yoshdagi bog`cha, boshlang`ich maktab 
yoshidagi bolalar va o`smirlar o`rtasida uchraydi. Bolalarning yoshi 

---

288 
ulg`aygan sari kasallikning ko`proq uchrashi qayd qilingan. Kasallik 
tarixini aniqlash uchun berilgan so`roqlar va surishtirishlar kasallangan 
bolalarda ko`p hollarda otit, rinit, tonzillit, me’da-ichak spstemasi 
kasalliklaridan: ichburug`, dispepsiya, gijjali invaziya, gepatit, xolangit 
kabi bir qadar surunkali kechadigan xastaliklar mavjudligini yoki ular 
shu kasalliklar bilan yoshlikda og`riganliklarini ko`rsatadi. 
Xastalik asosida bakterial allergiya yotganligini teriga kiritilgan 
antigenlar (kojnaya proba), leykotsitoliz reaksiyasi, gistamin sinovlari 
yordamida laboratoriya usulida aniqlash mumkin. 
Kasallikning klinik belgilari boshlanish davrida bolalarda og`iz 
bo`shlig`i shilliq pardasida kichik yara paydo bo`lishidan oldin shu 
joyda kuyish va og`riq aniqlanadi. Ba’zi bolalarda yuqoridagi belgilar 
bilan bir qatorda shilliq pardaning qizarishi, to`qimaning qattiqlashuvi 
kabi belgilarni ko`rish mumkin. 
Shifokorga murojaat qilinganda og`iz bo`shlig`i shilliq pardasidagi 
bolani bezovta qilayotgan nuqtalarda 1-2 yoki bir necha dona shilinish - 
eroziya (o`lchamlari 2-5 mm li, qizil hoshiya bilan o`ralgan) belgilarini 
kuzatish mumkin. Kattaroq yoshdagi bolalarning umumiy ahvolida 
o`zgarish sezilmaydi. Kichik bog`cha yoshidagi bolalarda tana harorati 
subfebril darajagacha ko`tarilishi mumkin. Og`iz bo`shlig`i shilliq 
qavatida sodir bo`ladigan shilinish (eroziya), yara to`qimaning har-xil 
chuqurlikdagi nekrozi tufayli yuzaga keladi. Ko`p hollarda shilliq 
pardaning faqat epiteliy qavati shikastlansa, ba’zi bir hollarda pardaning 
xususiy to`qimasi ham yallig`lanish jarayoniga qo`shiladi. Oqibatda 
hosil bo`lgan eroziya, yaralar 5-7 kun mobaynida bitishi mumkin. 
Xastalikka uchragan ayrim bolalarda shilliq parda xususiy qavatining 
chuqur nekrozi tufayli yaralar ancha chuqurlashadi, ularning tubi, 
devorlari qattiqlashadi (infiltratsiya) va sog`lom shilliq parda sathidan 
anchagina ko`tarilib turadi. Bu xil yaralar 2-3 xaftada bitib, o`zidan 
keyin chandiq qoldiradi. Yallig`lannsh jarayonida yuzaga kelgan 
shilinish va yarachalar og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining hamma 
joylarida, ayniqsa ko`proq lunj, lab, uning o`tish burmalarida, tilning 
yon sathlarida va kamroq hollarda til ostki yuzasida joylashadi. 

---

289 
Surunkali kechadigan qaytalovchi yarali stomatitni jarohatlanish 
natijasida yuzaga keladigan eroziya, yaralardan, qaytalovchi surunkali 
gerpetik stomatitdan ajrata bilish kerak. 
Surunkali kechadigan yarali stomatit davosi mahalliy - 
simptomatik va umumiy xastalikni keltirib chiqaruvchi sabablarni 
aniqlash va ularga qarshi kurash chora-tadbirlaridan iboratdir. 
Xastalikning qaytalanish davrida poliklinikaga murojaat qilinganda 
shifokor 
og`iz 
bo`shlig`i 
shilliq 
pardasini 
mahalliy 
tarzda 
og`riqsizlantirishi, antiseptik ishlov berishi, proteolitik fermentlar bilan 
yuvishi va shikastlangan to`qimaning tiklanishini ta’minlovchi - 
keratoplastik preparatlar surtishi lozim. Bemorga uy sharoitida og`iz 
bo`shlig`ini shifobaxsh o`tlar (mavrak, moychechak, qizilnoycha va 
boshqalardan tayyorlangan damlamalar bilan tez-tez chayib turish 
tavsiya etiladi. Ovqatlanishdan oldin mahalliy og`riqsizlantiruvchi dori-
darmonlar surtish, ovqatdan keyin og`iz chayilib, keratoplastik 
malxamlar surtish maqsadga muvofiqdir. Xastalangan bolaga organizm 
sezgirligini pasaytiruvchi (glyukonat kaltsiyning 5-10% li eritmasi choy 
qoshig`ida uch maxal, diazolin, suprastin, tavegil) preparatlardan 
yoshiga mos ravishda kuniga uch maxal qabul qilish buyuriladi. 
Qaytalanishlar orasidagi davrda organizmda mavjud bo`lgan 
surunkali quloq-tomoq-burun xastaliklarini va og`iz bo`shlig`idagi 
kasallangan tishlarni davolash-sanatsiya qilish muhim ahamiyat kasb 
etadi. Xastalikning qaytalanish jarayonining oldini olish maqsadida 
pediatr va allergologlarga murojaat qilinib, bakterial allergenlari bilan 
davolanish yoki gistoglobulin preparatini qabul qilish (har 6-10 
in’eksiyadan keyin 3 kun dam beriladi, 0,5-2 g preparat yoshiga mos 
miqdorda) tavsiya etiladi. Bunday davolash kursi har 6 oyda, 
keyinchalik yiliga 1 marta takrorlanadi.